Д.Энхтөр: Цагдаагийнхан зохиомол хэрэг тохохын тулд ажиллаж байна

Д.Энхтөр: Цагдаагийнхан зохиомол хэрэг тохохын тулд ажиллаж байна

2009 оны 5 сарын 19

Олон нийтийн анхаарлыг “Анод” банкны хэрэг татаж байна. Тус банкны гүйцэтгэх захирал асан Д.Энхтөр шоронд өлсгөлөн зарлаад 14 хонож байна. Бид түүнд асуулт хүргүүлж хариулт авсан юм.

-Сайн байна уу. Таньд энэ өдрийн мэнд хүргэе.

- Монгол хүн амны билгээр гэдэг учраас сайн л гэж хариулъя даа.

- Та бүхэн “Анод” банкыг анх өөрсдийн хүчээр байгуулж байсан гэсэн. Гэтэл яагаад ийм байдалд хүрчихэв ээ?

-“Анод” банк Монгол улсын эдийн засгийн 10 хувь, банкны системд хадгаламжийн 20 хувийг эзэлдэг байсан үе байгаа бөгөөд бид энэ том аж ахуйг унагахгүйн тулд бүхий л хүчээ дайчлан ажилласан. Банкны алдагдал нь цэвэр төлөгдөөгүй зээл, зээлийн хүү, аккердативын төлбөр, үйл ажиллагааны зардал, хадгаламжийн хүү, эрсдлийн сан, ажилчдын шагнал, маркетингийн зардал зэргээс гарсан алдагдлууд юм. Нөгөө талаас дэлхийн санхүүгийн хямрал нүүрлэж Щвейцарь, Англи, Америк зэрэг банкны бизнесийн олон зуун жилийн туршлагатай орнуудын 100-150 жил оршиж байсан том том банкууд унах нь едрийн үзэгдэл болжээ. Манай банкны алдагдал нь активийн чанаргүйжүүлэлт гэдэг утгаараа олон улсын банкны хямралтай агаар нэг гэдгийг тооцох хэрэгтэй. Хэрэв эдгээр алдагдлуудыг задлан нэг бүрчлэн үзвээс тухайн үеийн Монголбанкны шалгалтанд жилд хоёроос доошгүй удаа хамрагдаж байсан учир бүх алдагдал үүсгэж байсан том зээлүүдийн түүх нь манай банкны аудит болон Монголбанкны шалгалтын материал дээр байгаа .

-Таныг найдваргүй их хэмжээний зээл олгоод үүнийхээ хариуцлагаас зугтаах гэж АНУ-ыг зорьсон гэсэн мэдээлэл байна. Та үүнд ямар хариулт өгөх вэ?

-Миний хувьд сүүлийн таван жилд хөрөнгө оруулалтын чиглэлийг хариуцан ажиллаж байгаад сүүлийн хоёр жилд АНУ дахь банкны төлөөлөгчийн газар ажиллаж байсныг олон хүн мэднэ. Хуулийн дагуу хөрөнгө оруулалтын чиглэлээр ажиллаж байсан юм шүү.

-Одоо саатуулагдаад байгаа та бүхнийг зохион байгуулалттай, эдийн засгийн гэмт хэрэг үйлдсэн мэтээр олон нийт ойлгож байна?

-Хэдийгээр би зөвхөн хувийн банкныхаа төлөө өдөр шөнөгүй ажиллаж байсан ч 60 000 мянган хадгаламж эзэмшигчдийн хадгаламжийн хүү төлж , 6000 зээлдэгчдэд зээл олгон улс орны эдийн засагт хувь нэмэр оруулж байсныг тооцож үзэхийг холбогдох хүмүүсээс хүсч байна. Манай банкны стратеги нь уул уурхайн салбарыг түлхүү анхаарч ажиллах байсан бөгөөд 200 орчим сая долларыг уул уурхай, зам тээврийн тоног төхөөрөмж, хүнд машин механизм хэлбэрээр оруулж ирж, олон мянган ажлын байр бий болгон үндэсний тэргүүлэх компаниудыг үүсэхэд өөрийн хувь нэмрээ оруулсаныг үгүйсгэхгүй бизээ.

Дахин хэлэхэд бид банкныхаа төлөө бусад улсын жишгээр улсдаа гаднаас хөрөнгө оруулалт татан харилцагчид болон зээлдэгчидээ дэмжин ажилласнаар олон мянган ажлын байр, татвар төлөгсдийг бий болгож улсынхаа эдийн засгийн чадавхийг сайжруулахын төлөө амралт чөлөөгүй ажиллан 17 жил зүтгэхдээ, бидний гол үүрэг гэсэн хатуу бодолтой байсан. Дэлхий нийтийг хамарсан санхүүгийн хямралын өмнө хүчин мөхөсдсөнөөс биш бид зохион байгуулалттай гэмт бүлэглэл биш гэдгийг албан ёсоор мэдэгдье. Их хэмжээний мөнгө оруулж ирэх нь нөр их хөдөлмөр шаарддагаар барахгүй өндөр эрсдэл дагуулдаг билээ. Товчхон дүгнэж хэлэхэд монголын тэргүүлэх топ харилцагч компаниуд, хадгаламж эзэмшигчдийн төлөө ажиллаж яваад шоронд хоригдох боллоо. Хүний эрхийг дээдэлдэг ардчилсан орнуудад иймэрхүү эдийн засгийн шинж чанартай иргэний хэрэг байж болох хэргийг эрүүгийн хэргээс тэс өөр нөхцөл байдалд шалгадаг гэдгийг хэлмээр байна.

-Та өлсгөлөн зарлаад их удаж байна. Таныг яагаад батлан даалтад гаргадаггүй юм бэ?

-Намайг оргон зугтаана, үйлдсэн хэргээ баллах зэргээр мөрдөн байцаалтанд саад болно гэх үндэслэлээр хорьж байгаа гэж ойлгож байна.Эдгээр үндэслэлүүд бодит амьдралтай нийцэхгүй гэдгийг тайлбарлая. Би Америкт гэр бүлийн хамт хуулийн дагуу ажил эрхлэх визтэйгээр хоёр жил орчим оршин сууж байгаад 2008 оны X сарын эцсээр Монголд ирсэн. Тэгээд хэдхэн хоногийн дараа банкны Гүйцэтгэх захирлаар нэг сар хүрэхгүй хугацаанд ажиллаж байгаад хоригдсон. Оргох сэтгэлтэй байсан аваас өчнөөн зардал гарган том хүүгээ сургуулиас нь гарган нялх хүүхдээ чирэн гэр бүлээрээ эх орондоо эргэж ирэхгүй байсан биз. Бидний хувьд энэ хэлмэгдүүлэлт дуулианы дараагаар эргээд бизнесээ эрхлээд явна гэсэн хатуу итгэлтэй байгаа учраас оргон зайлсан гэсэн гэмт хэрэгт орооцолдох нь ямар ч утгагүйгээс гадна бид тийм ёс суртахуунтай улс биш билээ. Иймээс эрүүгийн хэрэг үйлдээгүй байж шүүх, прокурор, цагдаагаас оргон зайлах шаардлага байхгүй. Бидний 17 жилийн үйл ажиллагааг шалгахад ихээхэн хугацаа орох нь ойлгомжтой бөгөөд хэзээ дуусах нь тодорхой биш байгаа тул энэ хугацаанд батлан даалтанд гарах хүсэлтэй байна.

-Та гурваас гадна Л.Уламбаяр гэдэг хүний тухай яригдах боллоо. Барууны оронд улстөрийн орогнол хүссэн хүнд зөвшөөрөх тохиолдол байдаг. Мөрдөн байцаагч нарт тийм зүйл болж болзошгүй гэсэн хардлага байдаг байх?

-Манай гүйцэтгэх захирал байсан Л.Уламбаяр АНУ-д улс төрийн орогнол хүссэн учраас “та бүгд ийм үйлдэл хийнэ” гэсэн шалтгаан хэлдэг. Бид ардчилсан улсад амьдарч байгаа. Л.Уламбаяр хувийн шалтгаанаар АНУ явсан бөгөөд тэнд үлдсэн нь зөвхөн тэр хүний хувийн асуудал юм. Хэрэв хэрэг үйлдсэн нь тогтоогдвол интерпол баривчлаад аваад л ирнэ. Хэрэв Монголд хэлмэгдүүлэлт явагдаж байгаа бол хэзээ энэ үйл явдал дуусна тэгэхэд ирнэ биз. Би бодохдоо хэлмэгдүүлэлтээс зугтсан гэж бодож байна.

-Аливаа байгууллагыг удирдаж байгаа хүн эрх мэдэлтэй байдаг. Та гүйцэтгэх захирал байсан болохоор маш олон баримт бичгийг өөрийн эрх ашигт нийцүүлж ашиглаж магадгүй гэх юм билээ?

-Миний гүйцэтгэх захирал байсан үе буюу 1999-2005 оны баримтууд бүгд архивт хадгалагдаж байгаа бөгөөд үүнийг устгах ямар ч боломжгүй. Монгол банкны Бүрэн эрхт төлөөлөгч эдгээр баримтуудыг найдвартай хадгалж байгаа гэж найдаж байна. 2005-2008 онд ТУЗ-д ажиллаж байсан. ТУЗ гэдэг бол гүйцэтгэх засаглал биш зөвхөн хурлын байгууллага бөгөөд хурлын протуколууд мөн л банкны архивт хадгалагдаж байгаа. Надтай холбоотой бүхий л материалууд банкны холбогдох газрууд ТУЗ-ийн дэргэдэх дотоод хяналтын газар мөн Монголбанкны хяналт шалгалтын актан дээр байгаа бөгөөд цаг хугацааны хувьд ч гэсэн бидэнтэй холбоотой баримтууд бүгд архивт шилжсэн болно. Манай банкны төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадварын эрсдэлд орсон явдал нь манай банкны гадаад, дотоод орчны олон хүчин зүйлээс улбаатай. Бид банкныхаа эсрэг үйл ажиллагаа явуулах ямар ч үндэслэл байхгүй билээ. Учир нь “Анод” банк бол хувийн банк шүү дээ. Хөлс хүчээ гарган олон жилийн хөдөлмөрөө зориулсан зүйлээ уландаа гишгэдэг хүн байдаг гэдэгт итгэхгүй байна.Миний хувьд 17 жил төв банкны удирдлаган дор ажиллахдаа нэг ч удаа албан харилцааны зөрчил гаргаж байгаагүй бөгөөд мөн ийм л зарчмаар хууль мөрдөн байцаах, прокурорын байгуулагын шаардлагыг хатуу мөрдөх болно.

-Та бүхнийг саатуулахаас өмнө танай банкыг дампуурах гэж байна гэсэн яриа олны анхаарлыг татаж байсан. Гэсэн хэдий ч үүнд Монголбанк үгүй гэсэн хариулт өгөсөн. Танай банк дампуурах гэж байсан юм уу?

-Өнгөрсөн оны XII сарын 10-ны өдөр Хүний эрхийн өдөр бол манай банкинд Монгол банкны Бүрэн эрхт төлөөлөгч томилогдон, биднийг барьж, Ганцхудагт хорьсон хүнд өдөр байлаа.Манай банкны үнэлгээ бодитой байсан ба банкыг дампуурсан гэсэн дүгнэлт гараагүй байхад дампуурсан банк хэмээн олон нийтэд зарлаж байгаа нь хууль бус явдал. Банк гэдэг хүмүүсийн итгэл дээр оршин тогтнож, үйл ажиллагаа нь явагддаг тул ямар ч сайн банкийг дампууруулахад амархан. Иймд Анод банк өнөөдөр дампуураагүй. Манай харилцагч байгууллагуудын ихэнх нь уул уурхайн том том компани байсан бөгөөд уул уурхайн 68 хувийн татвар манай харилцагчдад нөлөөлснөөс зээл төлөлт удааширсан, олон улсын санхүүгийн хямрал, манай улсын дотоодын хямрал манай банкинд нөлөөлж эхэлсэн зэрэг маш олон хүчин зүйл шалтгаан байсан. Энэ дундаас хамгийн гол нь зарим хүмүүс манай банкны хадгаламж эзэмшигчдэд дампуурах гэж байна гэсэн худал мэдээлэл тарааж, тэднийг самууруулан, итгэл алдуулахад хүргэсэн тул хадгаламж эзэмшигчид нэг өдөр бөөн бөөнөөр ирэн хадгаламжаа татаж эхэлснээс болж хэдхэн өдрийн дотор банкны төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадвар муудсан. Бид банкаа энэхүү хүнд байдлаас гаргахын тулд Монголбанкнаас “Анод” банкны төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадварыг сайжруулж өгөөч гэж тусламж хүссэн. Хариуд нь Монгол банк манай банкинд бүрэн эрхт төлөөлөгч томилсон. Ийм л зүйл болсон болохоос бид санаатайгаар залилан мэхлэх гээгүй билээ. Харин ч бид нэн тэргүүнд банкныхаа хадгаламж эзэмшигчдийн хадгаламжийг хамгаалахын тулд бүрэн эрхт төлөөлөгч томилоход нь огт татгалзаагүй. Мөн биднийг шалгах хэрэгтэй гэж эдийн засгийн гэмт хэрэгтэй тэмцэх газарт шалгуулахаар хандснаас хойш өнөөдрийг хүртэл ямар ч эсэргүүцэл үзүүлэлгүй хуулийн дагуу хүндэтгэлтэй хандаж, хоригдон шалгагдаж байна. Дашрамд хэлэхэд 1999-2005 онд миний бие Гүйцэтгэх захирлаар ажиллаж байх хугацаанд манай банк нь системийн хамгийн хурдан өсөлттэй банк байсан бөгөөд хадгаламжийн зах зээлийн 20 хүртэлх хувь, системийн нийт зээлийн 10 хувийг эзэлж, гол үндсэн үзүүлэлтүүдээр банкны системдээ I ,II байр эзэлж байсан юм.

-Та бүхэн эрүүгийн гэмт хэрэг үйлдээгүй хэмээн үзэж хэрэгсэхгүй болгож өгөхийг хүсч байгаа гэсэн. Эрүүгийн гэмт хэрэг үйлдээгүй гэдгээ та тайлбарлаж болох уу?

-Биднийг гэмт хэрэг үйлдсэн гэдгийг шүүх тогтоогоогүй, цагдаагийн байгууллага шалгаж, бидний буруутай, буруугүйг нотлоогүй байхад барьж хорин, өдий болтол таван сарын хугацаа өнгөрөхөд шалгаж дуусаагүй хэмээн үргэлжлүүлэн хорьж, байцаалт авч, биднийг онц хүнд гэмт хэрэгтэн, луйварчид мэтээр олон нийтэд мэдээлэл тарааж, гишүүд, эрх баригчид телевизээр дампуурсан банк, луйварчид гэж олонд зарлан мэдээлж байна. Энэ бол чөлөөт зах зээл, банк, санхүү эдийн засгийн зохих мэдлэг, мэдээлэлгүй төр, хууль хяналтын байгууллагын үйл ажиллагааны илрэл гэж үзэж байна. Надад тулгаж байгаа зүйл ангиудаас харахад банкны дүрмийн сангийн бүрдүүлэлт, банкны хувьцаа эзэмшигчдийг залилан мэхэлсэн онц хүнд гэмт хэрэг үйлдсэн гэсэн зохиомол хэрэг тохохын тулд цагдаагийн газар ажиллаж байгаа бололтой.

-Танай банкны дүрмийн сангийн бүрдүүлэлт хууль бус байгаа гэх юм . Энэ ямар учиртай юм бэ?

-Бид 1990 онд зах зээлийн нийгэмд шилжин орсноос хойш манай улсад олон банк байгуулагдсан. Банкуудын дүрмийн сангийн эх үүсвэр нь зээл, эсвэл төрийн өмчөөс гаралтай байдаг нь Монголын өнөөгийн бодит практик юм. Хуулиар бол татварын дараах цэвэр ашгаар байгуулах ёстой бөгөөд, Монгол улсад тийм их хэмжээний ашиг олоод түүнээсээ татвар төлөөд банк байгуулсан түүх байхгүй л болов уу. Бусад банк дүрмийн сангаа хэрхэн бүрдүүлэв

“Худалдаа Хөгжлийн Банк”-ны хувьд Монголбанкны гадаад төлбөр тооцооны газрынхан төв банкнаас төрийн өмчийг тасалж авч байгуулсан мөн л улсын хөрөнгөн дээр боссон банк. Үйл ажиллагаа явуулж байхдаа ажилчид нь ашгаасаа 30 хувийг менежментийн гэрээний дагуу авсан.

“ХААН” банкны хувьд зөвхөн хөдөөгийн малчдад санхүүгийн үйлчилгээ үзүүлэх зорилгоор АНУ-ын Засгийн газрын тусламжаар 10 сая долларын хөрөнгө оруулалттайгаар сэргээгдэн байгуулагдсан боловч мөн л эрх баригч намын лобби орж зургаан сая доллараар маш хямдаар худалдан авч, анхны зорилгоо умартан шударга бусаар Улаанбаатар, Дархан, Эрдэнэт хотын зах зээл рүү орж ирсэн.

“Анод” банк бол 1990 онд зах зээлийн нийгэмд шилжсэний дараагаар жам ёсоор төрж байсан олон ББСБ-ын нэгэн адилаар цэвэр өөрсдийн хөдөлмөрөөр тэгээс эхэлж, бүтэндолоон жил ажиллан бор зүрхээрээ зах зээлээс сарын 6 хувь, жилийн 72 хувийн хүүтэй хөрөнгө оруулалт татаж, гурван тэрбум төгрөг цуглуулж байгуулагдсан юм. Энэхүү процесс нь зохих хөрөнгө оруулалтыг шударгаар татаж, хууль ёсны дагуу банк байгуулсан гэдгийг харуулах болно. Өөрөөр хэлбэл бид Монголбанкны дансанд нэг тэрбум төгрөгийг нэг жилийн хугацаанд түгжин байж, 1999 онд Монголын анхны нэг тэрбум төгрөгийн дүрмийн сантай банкны лицензийг авч байсан. Тэр үед банкны дүрмийн сангийн хэмжээ 400 сая төгрөг байсан билээ. Бодит нөхцөл байдалд манай компани нь банкны хэмжээнээс давсан эргэлтийн хөрөнгөтэйгээр үйл ажиллагаагаа явуулж байсан учраас банк болоход нэг их хүндрэлтэй биш байв. Монголын банкуудын дүрмийн сангийн бүрдүүлэлт ийм байхад зөвхөн манай банкийг онцлон авч үзэж байгаа нь шударга ёсонд нийцэхгүй гэж үзэж байна.

-Та бүхнийг буруутгаж байгаа нэг зүйл бол хувьцаа гэсэн. Та бүхэн нийлж байгаад 1200 хувьцаа эзэмшигчийг хууран мэхэлсэн гэх юм . Энэ талаар?

-Аливаа нэгэн аж ахуйн нэгжийн үнэ цэнэ нь санхүүгийн алдагдал гэхээсээ илүүтэйгээр тухайн зах зээлээс ирээдүйд олох ашиг орлого, тухайн байгууллагын хүний нөөц, менежмент, харилцагчдын бүтэц, мэдээллийн технологийн хөгжил, өнгөрсөн түүх, ирээдүйн баланс, алсын хараа, нэр хүнд, брэндийн үнэлгээ, тухайн улсын эдийн засаг, гадаад дотоод нөхцөл зэрэг олон хүчин зүйлээс шалтгаалдаг.

2008 оны I сарын 1-ний байдлаар бид санхүүгийн зах зээл дээр 17 жил ажиллан “Анод” брэндийг бий болгосон, 300 тэрбумын активтай, 200 тэрбумын зээлтэй банкныхаа алдагдал, үнэ цэнээ тооцоод 30-50 сая ам.доллар гэж үнэлж байсан. Миний бие нь 2008 оны III сард Нью-Йоркийн хөрөнгө оруулалтын компаниар банкны үнэлгээг балансан дээр тулгуурлан хийлгэж байсан бөгөөд энэ компани нь манай банкийг худалдаж авах, сайжруулаад ашиг олох бүрэн боломжтой гэж үзэж байсан. Энэ компани нь манай банкинд эхлээд 50 сая ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийж, дараа нь нэмж 50-100 сая ам. долларын хөрөнгө оруулалт хийн банкны үйл ажиллагааг тогтвортойгоор сайжруулсны дараа 3-5 жилийн дараа анх оруулсан хөрөнгөө 150-300 хувиар өсгөн авах боломжтой хэмээн үзэн хамтран ажиллах санамж бичигт гарын үсэг зурж байсан. Гэтэл энэ үед манай банкны Гүйцэтгэх удирдлага БНСУ-ын талтай хамтран ажиллах чиглэлийг барьж байсан тул энэ асуудал дэмжигдээгүй. Хэрэв манай монгол улсын хөрөнгө оруулалтын бодлого маань нээлттэй, дэлхийн санхүүгийн хямрал нүүрлээгүй бол бидний төлөвлөсөн эцсийн хувилбар болох Монголын уул уурхайг сонирхож байгаа ОХУ-ын Газпром, Казахстаны Халыф, БНСУ-ын Шинхан, БНХАУ-ын Чайна Констракшн банкууд болон цаашилбал Нью-Йорк, Хонгконгийн хөрөнгө оруулагч нарт банкныхаа 65 хувийг зарж, банкаа эрсдлээс гаргаж чадна гэж үзэж байсан.

Харин мөрдөн байцаах байгууллага үүнийг ойлгохгүй бидэнтэй ломбарданд гуулин бөгжийг алт гэж тавин мөнгө луйвардсан хүний жишгээр харьцаж байна. Уг нь Монгол банкны хувьд “Анод” банкны хувьцааны 100 хувь байна уу, 65 хувь байна уу зарчмын ямар ч ялгаа байхгүй. Бусад улсуудын жишгээр төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадварын эрсдэлд орсон манай банкны 65 хувийг Монголбанк хяналтандаа аваад хэсэг хугацаанд ажиллуулж, үйл ажиллагааг нь сэргээгээд буцааж зарлаа гэхэд 35 хувийг эзэмшигч бусад 1200 орчим хүний хувьцааны үнэ анх авсанаас нь өсч ашигтай байх боломж бий. Монгол банк ч үүнээс өөртөө ашиг гаргах боломж байхыг үгүйсгэхгүй. Амьдрал дандаа дампуурч байдаггүй. Унах нэг үе байхад сэргэх үе заавал ирдэг нь хорвоогийн жам билээ. Үүн дээр хууль цагдаагийн байгууллагынхны банк, санхүү, хөрөнө оруулалтын талаарх мэдлэг, ур чадвар, туршлага дутаж, юмыг өргөн хүрээнд харалгүй дандаа явцуу өнцгөөс асуудалд хандан цаг алдаж байна.

-Таны эхнэр үр хүүхэд чинь орон сууц байхгүй байгаа гэх юм. Та өөрийн нэр дээр байргүй байсан хэрэг үү?

-Бид олсон бүх орлогоо 60 мянган хадгаламж эзэмшигчдээ тарааж өгдөг байсан атлаа үүсгэн байгуулагч бид гурав цалингаас цалинд амьдардаг байсан. Энэ утгаараа “Анод” банк нь ганц хадгаламж эзэмшигчийг бус түүний цаана гэр бүлийнх нь 3-4 хүн байдаг гэвэл нийт 200 мянгаад хүний аж амьдралтай холбоотой явж ирсэн. Надад банкны хөрөнгөөс завшин өөрийн хувийн эзэмшил болгон авсан орон сууц, унаа тэрэг байгаагүй, бүгдийг банкныхаа эд хөрөнгө болгон явж ирсэн тул өнөөдөр тэр бүх зүйл хураагдан, гэр бүл маань миний 17 жилийн өмнө амьдарч байсан талийгаач аавын минь хоёр өрөө байранд нүүж ирэн, хүний унаанд дайгдан Ганц худаг руу ирж байна. Хүмүүс банкны захирлууд их баян гадаад дотоодгүй өвөл зуны хаустай тансаглаад байж байгаа гэж ойлгодог байх.Нийгмийн ихэнх хэсэг ядуу, учир баян хүмүүст дургүй, атаархдаг. Тийм учраас бодит байдлыг хүмүүст мэдүүлж, ойлгуулах хэрэгтэй байх гэж бодлоо.

-Таны эрүүл мэнд муудсаар байна. Та өлсгөлөнгөөс арай өөр тэмцлийн хэлбэр сонгож болохгүй гэж үү?

-Ногоон намын Д.Энхбат нэгэнтээ надад, “Энхтөр өө, Монголын төр зүтгэсэн хүндээ халгаатай. Миний улс төрд орж байгаа бол амь настай минь ч холбогдож мэдэхээр юм байна” гэж байсан билээ.Үүний нэгэн адил би 17 жил банкныхаа төлөө бүхнээ зориулан зүтгээд эцэст нь шоронд сууж байгаа минь хар дарсан зүүд шиг, хачин эвгүй санагдах юм. Гэвч асуудал үнэн шударгаар шийдэгдэнэ гэдэгт гүнээ итгэсээр байна. Тэр болтол би энэ тэмцлээ үргэлжлүүлсээр байх болно.

Х.Оюунсүрэн

Германы аудитын компанийн дүгнэлтээр “Анод”-оос 40 тэрбум төгрөг дутжээ

Германы аудитын компанийн дүгнэлтээр “Анод”-оос 40 тэрбум төгрөг дутжээ

2009/05/13 • Сэдэв нь: Улаанбаатар таймс

Германы аудитын компани өнгөрсөн сарын сүүлээр “Анод” банкинд аудит хийсэн билээ. Тэдний дүгнэлт хэзээ гарах нь тодорхойгүй байсан юм. Монголбанкны Ерөнхийлөгч Л.Пүрэвдоржийн мэдээлснээр аудитын дүн өчигдөр Монголбанкинд ирсэн байна. Уг дүгнэлтэд “Анод” банкны удирдлагууд 40 гаруй тэрбум төгрөгийг зориулалт бусаар ашиглаж, түүнийгээ Монголбанк болон аудитын шалгалтаас нуун дарагдуулж байсан нь тогтоогджээ. Монголбанкны шинжээчийн дүгнэлтээр 55.3 тэрбум төгрөгийг зориулалт бусаар зарцуулсан хэмээн гарч, үүн дээр нь УМБГ-аас “Анод”-ын захирлуудад эрүүгийн хэрэг үүсгэн шалгаж байгаа. Дээрх 55.3 тэрбум төгрөг ийнхүү 10 гаруй тэрбум төгрөгөөр багассан байна. Одоо Засгийн газар болон Монголбанк “Анод” банкийг цаашид хэрхэх талаар төлөвлөгөө боловсруулж байгаа аж.
Үүнээс гадна өчигдөр “Анод” банкны ажилчид банкныхаа ТУЗ-ийн дарга Э.Гүр-Аранз, ТУЗ-ийн гишүүн Н.Даваа, гүйцэтгэх захирал Д.Энхтөр нарыг батлан даалтад гаргахыг шаардаж хэвлэлийн бага хурал хийлгэсэн юм. Тус банкинд ажиллаж байгаа болон ажлаасаа халагдсан 30 гаруй хүн хэвлэлийн хуралд оролцсон. 400 гаруй ажилтантай байсан “Анод” банкны ажилчдын тал орчим хувь нь цомхотголд оржээ. Одоо ажиллаж байгаа ажилтнуудынх нь дийлэнх нь захирлуудаа батлан даалтад гаргахыг дэмжиж гарын үсгээ зурсан аж. “Анод” банкны ийм байдалд орсон шалтгааныг санаатай үйлдэл байж магадгүй хэмээн ажилчид нь үзэж байгаа аж. Банкны систем ганхаж эхэлсэн тэр үед банкнаас нь 95 тэрбум төгрөгийн хадгаламж гарчээ. Энэ үед Монголбанкинд зузаатгал хийж өгөх талаар удаа дараа хүсэлт тавьсан ч зөвшөөрөөгүй, Засгийн газар 40 тэрбум төгрөгөө өгөөгүй зэргээс “Анод” банкны төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадвар алдагдсан хэмээн ажилчид нь үзэж байна. Эцэст нь тэд өөрсдийнхөө гараар энэ бүхнийг бүтээсэн захирлууд нь яавч хууль зөрчих ёсгүй гэдэгт итгэж байгаагаа илэрхийлээд, бие нь хүнд өлсгөлөн зарлаж байгаа захирлуудыгаа батлан даалтад гаргахыг шаардсан юм.

Д.Энхтөр захидал 4

Д.Энхтөр захидал ирүүлжээ

2009/05/20 • Сэдэв нь: Sonin.mn

Ганц худагт хоригдож буй Д.Энхтөр УЕПГ-аас гаргасан мэдэгдлийг уншаад доорхи захиаг ирүүлжээ.

УЕПГ-аас мэдэгдэл гаргажээ. Тэр мэдэгдэл гэгч гүтгэлгэд:

Д.Энхтөр нь өөрийн нэр дээр байдаг “Коул дизель Монголия” ХХК-нд 593.0 сая төгрөгийн зээлийг барьцаа хөрөнгөгүйгээр авч төлөөгүй, түүний эхнэрийн 40 хувийг эзэмшдэг “Интерпей” ХХК-нд 581.0 сая төгрөгийн зээл өгч зээлийн төлөлт тус тус хийгдээгүй байна. Мөн түүний төрсөн дүү нь 10.8 тэрбум төгрөгийн зээлийг ашигт малтмалын лиценз барьцаалан авсан боловч зээлийн төлөлт хийгдээгүй, хадгаламж эзэмшигчдийн хөрөнгийг завшиж үрэгдүүлжээ.

Анод банкны мөнгөн хөрөнгөнд бүртгэлтэй гадаадын банкин дахь харилцах дансны үлдэгдлээс Д.Энхтөр нь зургаан тэрбум төгрөгийг өөрийнхөө нэр дээр бэлэглэлийн гэрээ байгуулан хууль бусаар авчээ.

гэсэн байна. Би эдгээрт одоохондоо товчхон хариулт өгье. Биеийн байдал маань дээрдэхээр би дэлгэрэнгүй няцаалтыг өгөх болно.

1. Коул Диезэл Монголиа компаны тухайд Анод банкны ТУЗ-н хурал дээр ярилцан нүүрснээс шингэн түлш гаргаж авах төслийг Монголд хэрэгжүүлэх боломжтой гэж үзэн ТУЗ-н бүх гишүүд зөвшөөрөн байгуулагдсан компани юм. Уг төсөлд шаардагдах хөрөнгө оруулалтыг босгох, анхдагч техник эдийн засгийн үндэслэлийг хийх зорилгоор ТУЗ-н шийдвэрээр 500,000 ам.долларыг зарцуулсан. Уг мөнгийг Германы хөрөнгө оруулагчид болон Монголын үнэт цаасны зах зээл дээр ажилладаг цорын ганц хөрөнгө оруулалтын банк болох MICC компаниудад ажлын хөлс болгож өгсөн нь баримттайгаа байгааг мөрдөн байцаагч нар мэдэж байгаа билээ. Ийм байхад өөрийн мэдлийн компанидаа зээл болгон гаргаж хувьдаа завшсан мэтээр гүтгэж байгаа нь шударга ёсонд нийцэхгүй гэдгийг мэдэгдэж байна.
2. Interpay компаны хувьд Монгол улсад банкны төлбөр тооцооны нэгдсэн систем бий болгох зорилгоор Малайзын Азид тэргүүлэгч банкны технологын компанитай хамтран байгуулсан юм. Энэ компаны үүрэг нь картын төлбөр тооцоо, интернэт болон гар утсан дээр суурилсан төлбөр тооцоо, банк хоорондын электрон гуйвуулга гэх мэт банкны орчин үеийн технологыг хөгжүүлж Монгол улсад түгээн дэлгэрүүлэх зорилготой ажиллаж байсан. Interpay нь Анод банкны охин компаны бүтэцтэйгээр ажиллаж байсан болохоос миний хувийн компани бишээ. Банкны зүгээс ажилтнуудын цалин, маркетингын зардал, тоног төхөөрөмж худалдан авах зэрэг үйл ажиллагааг нь зээлээр санхүүжүүлж байсан нь үнэн юм. Энэ компани үйл ажиллагаа нь жигдэрч ажиллаад эхэлж амжсан бол асар их ирээдүйтэй бизнес байсан юм.
3. G&U компаны хувьд авсан зээлээ эргүүлж төлөөд цаана нь асар их хэмжээний ашиг олох боломжтой алтны ордуудтай том компани. Гүйцэтгэх захирлаар миний дүү ажиллаж байсан нь үнэн. Гэхдээ эдний компанитай холбоотой зээлийн шийдвэрт банкны журмын дагуу намайг оролцуулдаггүй байсан юм шүү. Харин зээлийн эргэн төлөлт удаашрах үед би санал гарган Гүйцэтгэх захирлыг ажлаас нь халуулж G&U компаныг банкны мэдэлд шилжүүлсэн юм. Үүний дараа тухайн үеийн банкны Гүйцэтгэх удирдлага банкнаас захирал томилсон билээ. Үүнд миний дүү гомдож явдгаа надад байнга хэлдэг. Эцэст нь дахин хэлэхэд энэ компани зээлээ төлөөд цаана нь ихээхэн ашиг олох боломжтой алтны ордуудтай тул зээлээ эргэн төлөх 100%-н баталгаатай.
4. Д.Энхтөр өөртөө бэлэглэлийн гэрээ хийж 6 Сая ам доллар авсан гэдгийг уншаад нүдэндээ итгэхгүй дотор харанхуйлж байна. Бүхэл бүтэн 6 сая доллар шүү. Хаанаас ямар баримт гаргаж ирэн ингэж хүнийг гүтгэж болдог юм бол? Намайг ийм бусармаг үйлдэл хийхгүй гэдгийг надтай хамт ажиллаж байсан бүх хүмүүс батлана гэдэгт итгэлтэй байна. Мөрдөн байцаагч надтай уулзахаар ирэх үед энэ талаар сайтар асууж тодруулан дэлгэрэнгүй захиаг бичих болно.

Миний бие 14 хоногын турш өлсгөлөн зарласнаас сүүлийн 4 хоногт нь хуурай өлссөн юм. Үнэхээр бие дийлэхгүй байгаа тул товч няцаалт өглөө. Эмнэлэгт гарч бие сайжрахаар дэлгэрэнгүй тайлбарыг хэвлэл мэдээллээр өгөх болно.

Д.Энхтөр
Ганц Худаг 2009/05/18

Д.Батжаргал

Д.Батжаргал: Хямралыг гэтлэхэд урт хугацаатай, бага хүүтэй зээл л тусална.

2009/05/15 • Сэдэв нь: Монголын мэдээ, Ярилцлага

Санхуу, эдийн засгийн дээд сургуулийн захирал, доктор Д.Батжаргалтай санхүү, мөнгөний бодлогын талаар ярилцлаа.
-Монголын санхүүгийн “ертөнц”-д гарсан хамгийн сүүлийн үйл явдлаас яриагаа эхэлье. Монголбанк бодлогын хүүгээ 1.25 хувиар буурууллаа. Энэ шийдвэр эдийн засагт ямар нөлөө үзүүлэх вэ?

-Монголбанк бодлогынхоо хүүг бууруулах шийдвэр гаргалаа л даа. Энэ шийдвэр хожимдож гарч байгаа юм. Хожимдсон ч гэсэн энэ зөв шийдвэр болсон. Яагаад хожимдсон гзхээр Монголын эдийн засаг упирлын шинж чанартай. Эдийн засгийн гол үзүүлэлт болдог ажил, үйлчилгээ тавдугаар сараас сэргэдэг юм.

-Харин тийм. Барилгын салбараас эхлээд их хөрөнгө шаарддаг ажил аль хэдийнэ эхэлсэн. Гэсэн ч бодлогын хүү өндөр байснаас зээлжилтийг нэлээд гацаах шиг боллоо?

-Улирлын чанартай эдийн засагтай бопохоор бизнесийнхэнд бэрхшэзлтэй байдаг. Манай банкууд чинь өндөр хүүтэй, богино хугацаатай зээл өгдөг. Богино хугацаатай, өндөр хүүтэй зээлээр санхүүжээд бизнесийн үйл ажиллагаа хэвийн явна гэхэд бэрх. Дор хаяж хоёр жилийн хугацаатай зээл авч байж, манай бизнесийнхэн тогтвортой ажиллах боломжтой болно. Өөрөөр хэлбэл, хямралыг давахын тулд бизнесийнхэнд хөрөнгө оруулалтын эх үүсвэр хэрэгтэй. Санхүүжилтийн эх үүсвэрийг аль болох бага хүүтэй, урт хугацаатай олговол тэд нарын бизнөс идэвхжинэ. Бизнес сайн байвал хүмүүс ажлын байртай болно. Хүмүүсийн орлого нэ-мэгдэнэ. Орлого нэмэгдэхээр эргээд бизнесийнхээ байгууллагуудыг дэмжинэ. Тэгэхээр банкинд байгаа хөрөнгийн эхүүсвэрээр бизнесийг идэвхжүүлэх, дэмжихдээ тэдний бодит санхүүгийн хэрэгцээг дэмжих хэрэгтэй. Урьдын адил өндөр хүүтэй, богино хугацаатай зээл бол дэмжлэг болохгүй, хямралыг давахад нэмэрчболохгүй.

- Зээлийг урт хугацаатай олгохын тулд яах ёстой вэ?

-Монголбанк, арилжааны банкууд хамтраад аль болох урт хугацаатай зээл олгох аргыг сүвэгчлэх хэрэгтэй. Миний харж байгаагаар арилжааны банкууд зээлийн эрэлт их байгаа энэ үед зөвхөн өөрийн ашгийг бодоод байна. Ирээдүйнхээ хэрэглэгчдийг бий болгож, санхүүгийн чадавхийг сайжруулах тогтвортой хөгжих нөхцөлийг бүрдүүлэхэд анхаарахгүй байна. Өнөөдөр гэхэд ямар нэг аргаар бие, биеийнхээ харилцагчдыг булааж авах гээд байдаг. Татаж авч байгаа арга нь сонин, бараг л авлигын шинж чанартай. Харилцагч дансаа байршуулбал гарын үсэг зурдаг хүнд нь урамшуулал өгөх маягаар татаж байгаа юм. Түүнээс бус тэр бизнесийн байгууллагыг тогтврртой, боломжийн хугацаатай зээлээр хангах талаар бодохгүй байна. Манайд зээлийн эрэлт үнэхээр их байна. Яагаад гэвэл бизнес ; эрхэлье гэхэд хөрөнгийн эх үүсвэрийг банкнаас өөр шийдэх газар Монголдбайхгүй.
Арилжааны банкууд өөрсдийн хэрэглэгчийг урт хугацаатай, бага хүүтэй зээлээр хангаж, “таргалуулж” авах хэрэгтэй. Тийм бодлого барихгүй байгаад нь би их гайхдаг.

-Та урт хугацаатай, бага хүүтэй зээл л эдийн засгийг бэхжүүлнэ гэж байна. Урт хугацаатай, бага хүүтэй зээл бий болгохын тулд мөнгөний уян бодлого шаардлагатай. Тэгвэл Монголбанк яагаад нэмсэн шигээ бодлогын хүүгээ дөрвөн хувиар бууруулсангүй вэ. Энэ талаар Таны бодол?

- Сонин л юм ажиглагдаад байна. Бодлогын хүүг өндөр байлгаж инфляциа барина гэдэг бол худлаа. Инфляци гэдэг чинь ааштай авгай шиг эд шүү дээ. Ааш нь хүмүүсийн хардлага, хүлээлтээс бий болдог. Хардлага байх юм бол юмны үнэ өсөөд явчихна. Монголбанк бодлогын хүүгээ өсгөснийг хүмүүст бий болсон хардлага, хүлээлтийг дарах гэж хэсэг хугацаанд өсгөв үү гэж бодож байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, Монголбанк мөнгөний бодлогыг барьж байна. Юмны үнэ хүмүүсийн хүлээгээд байгаа шиг өсөхгүй гэж ойлгуулсан. Хүмүүс ам.долларыг 2000 төгрөгт хүрнэ гэж цуурч байлаа шүү дээ. Хүмүүсийн хардлага, хүлээлтийг эвдэж чадсанаараа Монголбанк бодлогын хүүгээ өсгөсөн нь ач холбогдолтой. Гэхдээ нөгөө талдаа бизнесийг дэмжих гэдэг утгаараа бол үнэхээр муу.
Яагаад хүмүүст хардлага төрөөд байна гэхээр Монголбанк, Засгийн газар, бодлого боловсруулагчдын хэлж, ярьж байгаад итгэл алдарчихаад байна л даа. Мөн Монголын зах зээл их жижигхэн атлаа шударга өрсөлдөөний зарчмаар явдаггүй. Хэсэг бүлэг хүмүүс монополь шинжтэй үйл ажиллагаа явуулаад инфляцийг хөөрөгдөх хандлага бий. Тэгэхээр Төв банк, Засгийн газраас мөнгөний бодлогоо тууштай, залгамж чанартай явуулж, хүмүүсийн итгэлийг олно. Шударга бус өрсөлдөөнийг хязгаарлах хэрэгтэй. Эцэст нь компанийн засаглалыг сайжруулах хэрэгтэй. Компанийн засаглал сайжирна гэдэг маань хэрэглэгч, түншлэгчийн итгэл нэмэгдэнэ гэсэн үг шүү дээ.

-Одоо инфляци 16 хувьтай байна. Тэгэхээр Та инфляцийн өсөлтийг бодит эдийн засгаас шалтгаалаагүй гэж үзэж байгаа юм уу?

-Манай хүн амын 60-70 хувь нь дунд болон түүнээс доош төвшинд амьдарч байна. Тэдний орлого инфляцийг хөөрөгдөөд байна гэвэл худлаа. Хөөрөгдөх хэмжээнд хүртлээ ч их удна.

-Монголбанк суурь эдийн засгаа бэхжүүлэх гэж бодлогын хүүг өсгөж байгаа юм хэмээн тайлбарласан?

-Энэ бодлого нь суурь эдийн засгаа бэхжүүлэх гэсэндээ биш болов уу. Түрүүнд хэлсэн хүмүүсийн хардлагыг дарах гэсэн ажил байх. Харин суурь эдийн засгаа бэхжүүлье гэвэл урт хугацаатай, бага хүүтэй зээл өгөх хэрэгтэй. Банкууд урт хугацаатай зээл өгөөд тухайн үеийн инфляци ямар байхыг таамаглаж чадахгүй байх шиг байна. Таамаглаж чадахгүй бол хөвөгч хүү хэрэглэж болно шүү дээ. Тухайн үеийн инфляци ямар байна үүнтэй зээлийн хүүгээ уячих гэсэн үг байхгүй юу. Тэгэх юм бол урт хугацаанд зээл өгч болно.

-Бодлогын хүү буурчихлаа. Арилжааны банкууд зээлийн хүүгээ бууруулах болов уу?

-Бага зэрэг буурах байх л даа. Зээлийн эрэлт их байгаа. Харин банкуудын зээл гаргах чадвар хэр байгаа бол сайн мэдэхгүй байна. Зээлээ удаан хугацаанд зогсоосон шүү дээ.

-Оны эхний дөрвөн сарын статистик мэдээгээр манай орны эдийн засгийн суурь үзүүлэлт буурсан дүнтэй гарч байна. Эдийн засгийнхаа уналтыг зогсоохын тулд хамгийн түрүүнд ямар бодло-го баривал зохилтой вэ?

-Миний бодлоор урт хугацаатай, бага хүүтэй зээлээр бизнесийн байгууллагуудаа дэмжвэл эдийн засаг хурдан сэргэнэ.

Т.ЭНХБАТ

Ипотекийн хуулийг ирэх долдугаар сарын 1-н гэхэд батална

Ипотекийн хуулийг ирэх долдугаар сарын 1-н гэхэд батална

1 цаг 54 минутын өмнө

Дэлхий дахиныг санхүү эдийн засгийн хямралтай нүүр тулахад чухал үүрэг гүйцэтгэсэн гэх Ипотекийн хуулийг эрхэм гишүүд өчигдрийн чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар нухацтай авч хэлэлцлээ. Төсөл санаачлагчид уг хуулийг Монголын хөрснөө “Үл хөдлөх эд хөрөнгийн барьцааны тухай хуулийн төсөл”, “Хөрөнгөөр баталгаажсан үнэт цаасны тухай хуулийн төсөл” нэрээр томъёолон буулгасан юм байна. Хууль батлагдсанаар барилгын салбарыг мөхлөөс аварна гэж үзэх хүн байхад моод Монголоор дуусдаг гэдэгчлэн манайх эхлүүлэхээр хэлэлцэж суугаа нь хэр зохистой вэ гэдгийг бодолцох ёстойг ч эрхэм гишүүд сануулах.

Гэвч хуулийн төсөл санаачлагчид Монгол Улсад хууль эрх зүйн орчин бүрдээгүйгээс биш харилцаа нь эхлээд 10 шахам жил болсон учраас дээрх хуулийг нэн даруй батлах нь түгжээнд орсон олон орон сууцны хорооллыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах чухал хөшүүрэг болно гэж үзэж байна. Тухайлбал, иргэдийг хямд орон сууцаар хангах хөтөлбөрийн хүрээнд Зам, тээвэр барилга хот байгуулалтын яамыг түшиглээд Орон сууцны санхүүжилтийн корпораци байгуулчихсан бол арилжааны банктай “шифлүүлээд” Монголын ипотекийн корпорацийн өрхийг хэдийнэ татчихсан. Харамсалтай нь, эрх зүйн зохицуулалт байхгүйгээс иргэдийг хямд орон сууцаар хангах хөтөлбөр төдий л үр дүн авчраагүй. Тиймээс спикерийн хэлснээр гишүүд чуулгандаа идэвхтэй сууж, мэргэжлийн хүмүүсийн дэмжлэгтэйгээр ирэх долдугаар сарын 1-н гэхэд “Үл хөдлөх эд хөрөнгийн барьцааны тухай хуулийн төсөл”, “Хөрөнгөөр баталгаажсан үнэт цаасны тухай хуулийн төсөл”-ийг тус бүр батлан гаргах шаардлагатайг энэ үеэр тэмдэглэсэн юм.

О.Чулуунбат:-Ипотекийн хууль нь байхгүй ч харилцаа нь Монголын хөрсөн дээр бий болчихоод 10 шахам жил болж байна. Үүнээс болоод урт хугацааны, хямд хүүтэй зээлийн эх үүсвэр бий болж чадахгүй байгаа. Банк санхүү болоод барилгын салбарынхан эдгээр хуулийг хурдан батлаасай гэж хүсч байна. Барилгын компаниудын хувьд авч үзвэл орон сууцаа барих хөрөнгийн эх үүсвэр нь байдаг. Барьсан орон сууцаа борлуулах хөрөнгөгүй суучихаад буй. Тиймээс энэхүү хуулийн төслийг цаг алдалгүй батлах ёстой гэсэн байр суурьтай байна. Гол нь газраа барьцаалж орон сууцны зээл авсан иргэн гэрээнд заасан үүргээ биелүүлж чадалгүй газраа хураалгалаа гэхэд зээл өгсөн банк нь ч, зээл авсан иргэн хоёулаа хохиролгүйгээр асуудлаа шийдүүлж авдаг олон улсын жишиг энэ хуулийн төсөлд тусгалаа олж чадсан уу. Тодорхой жишээ татъя, хэн ч юм, газраа барьцаалаад банкнаас зээл авлаа. 20 жилийн туршид зээлээ хугацаанд нь төлсөн байлаа гэж үзье, гэтэл ямар нэг шалтгаанаар төлж чадахгүй боллоо гэхэд газрыг нь барьцаалсан банк тухайн иргэнийг хохиролгүйгээр болгож чадах эрх зүйн зохицуулалт үүнд туссан уу?

Г.Баясгалан:-/Хууль зүй дотоод хэргийн яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга/

-Энэ тохиолдолд хэн хэнийх нь эрх ашгийг хамгаалсан заалт оруулсан. Мөн газрыг дуудлага худалдаагаар оруулах тохиолдолд зөвхөн Монгол Улсын иргэн дуудлага худалдаанд орно гэж хуульчилсан учраас гадаад хүн газрын эзэн байхаас сэргийлж чадна.

Н.Ганбямба:-Үл хөдлөх хөрөнгө гэж юу болохыг сайн хуульчилж өгөх ёстой. Газар дангаараа байгаа нөхцөлд үл хөдлөх хөрөнгө болдог. Газар дээр барьсан барилга мөн үл хөдлөх хөрөнгө болдог. Тус тусад нь сайн зааж өгөх шаардлагатай.

Д.Дондог:-Одоогийнх шиг санхүү эдийн засгийн хямрал нүүрлээд авсан зээлээ хугацаанд нь төлж чадахгүй бол яах вэ? Энэ мэт толгой ороосон олон асуулт гарч, ирж, зарим үед нь төсөл санаачлагчид тодорхой хариулт өгч чадахгүй мунгинахад УИХ-ын дарга “Маш хүнд хуулийн төслийг хэлэлцэж байгаа учраас Санхүүгийн зохицуулах хороо, Орон сууц санхүүжилтийн корпораци, Монголбанкнаас мэргэжилтнүүд ирж, гишүүдийн тавьсан асуултад тодорхой хариулт өгч, саналуудыг тэмдэглэж авч, хуулийн төсөлд оруулах шаардлагатай болохыг удаа дараа сануулж байв. Юутай ч энэ өдрийн хуралдаанаар нийт гишүүдийн 79.5 хувийн дэмжлэгтэйгээр дээрх хуулийн төслүүдийг хэлэлцэх нь зүйтэй гэж үзсэн болно.

УИХ-ын чуулганы үдээс хойших хуралдаанаар гишүүд Малчдын талаар төрөөс баримтлах бодлого батлах тухай УИХ-ын тогтоолын төслийн хэлэлцүүлгийг үргэлжлүүлэв. Хэлэлцүүлгийн шатанд УИХ-ын гишүүн н.Батсуурь “Говийн болоод алслагдсан аймгийн малчдыг хувь хүний орлогын албан татвар, малын хөлийн татвараас чөлөөлөх” санал оруулсан байсныг Хүнс хөдөө аж ахуйн байнгын хороонын хуралдаанд оролцсон олонх гишүүд дэмжээгүй аж. Үүнийг эсэргүүцэж, гишүүн Р.Амаржаргал ангийнхнаасаа “Улаанбаатар хотоос Төв аймаг хүртэл машинаар явахад замын зардалд нь хэдэн төгрөг төлдөг вэ. Ховд аймаг руу Улаанбаатар хотоос явахад хэдэн төгрөг вэ. Та нар дотор энэ үнийг мэддэг хүн байна уу гэж асуув.

Үнэндээ гишүүдийн дунд энэ ханшийг хэлчих сүйхээтэй хүн байсангүй, дэмий л бие бие рүүгээ духаараа харцгаах. Гишүүн Д.Балдан-Очирын тайлбарласнаар “Бүсийн нэмэгдэл олгох тухай” гэсэн заалт дотор “Багш, эмч” гэсэн өгүүлбэр орсон байсан тул арга буюу энэ санал унасан” гэсэн тайлбар хийсэн юм. Гэвч гишүүд хүсвэл унагасан саналыг нэг минутын дотор “босгоод” ирэх чадвартайгаа энэ удаа харуулж, “Малчдыг малын хөлийн татвар болоод, хүн амын татвараас чөлөөлөхөөр болгож хувиргалаа.

Манай улсын сүүдрийн эдийн засаг томорч байна

Ийм ноцтой үгийг Монголбанкны Валютын газрын дарга Ц.Одонгуа өчигдөр чуулганы хуралдаан дээр хэллээ. Уг нь эрх баригчид татварыг нэг шатлалтай болгосноор далд эдийн засаг багасч байгаа гэж байсан билээ. УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар 2008 онд баримтлах мөнгөний брдлогын талаар хэлэлцэх үеэр Ц.Одонгуа захирал энэ тухай мэдэгдсэн юм. Төрөөс баримтлах мөнгөний бодлогын төслийг Монголбанкны тэргүүн дэд ерөнхийлөгч, Б.Энххуяг танилцуулсны дараа гишүүд асуулт асуулаа.

Л.ГАНТӨМӨР: 2007 оны мөнгөний бодлогод инфляцыг таван хувьд барина гэж тусгасан. Монголбанк энэ зорилтоо хэрэгжүүлсэнгүй. Инфляц 13 хувьтай
байгаагийн шалтгаан юу байна. Ирэх жил 5.6 хувьд барина гэж төсөлд тусгажээ. Үүнийг яаж биелүүлэх юм бэ. 2008 он бол сонгуулийн жил. Төсвөе баталж аваад л бид сонгуулийн сурталчилгаандаа мордоно. Сонгуулийн жилд эдийн засаг заавал савалдаг. Эдийн засагчдын хувьд зөвлөгөө өгөөч ээ, Төсвййн зардал ДНБ-ий 47 хувийг эзэлж байгаа нь та нарын санааг зовоохгүй байна уу?
Монголбанкны тэргүүн дэд ерөнхийлөгч

Б.ЭНХХУЯГ: Ирэх жилийн хувьд хөнжлийнхөө хэрээр хөлөө жий гэж хэлмээр байна даа. Төсвийн орлогоос зарлагаа давуулахгүй байхыг зөвлөе, Монголбанкны хувьд энэ их мөнгөний шилжүүлэлтийн хурдыг сааруулах бодлого ба-римтлах ёстой байх.
З.ЭНХБОЛД: УИХ-ын баталж өгсөн үндсэн чиглэлээс та нар энэ жил ганцыг нь ч биелүүлж чадсангүй. Зээлийн хүү мөнгөгүй байсан 2001 оныхтойгоо адил болсон байна. Мөнгөтэй болчихсон ч сахил хүртээд
шал дордов гэгч боллоо. Таван хувьд барих инфляц арав гарчихлаа. Мон-голбанкнаас шалтгаалсан нь хэд вэ. Мэдээж мах, улаан буудайн үнийн өсөлт нөлөөлсөн л байх. Нарийн ялгаж салгасан юм байна уу?

Б.ЭНХХУЯГ: Инфляцыг мөнгөний бодлогод тусгаснаараа барьж чадаа-гүй. Олон хүчин зүйл үүнд нөлөөлсөн байгаа.

Л.ПҮРЭВДОРЖ: Инфляц өссөн бодит шалтгааныг хармаар байна. Үүнийг тодорхой хэлээд өгөөч. Монголбанкныхан мөнгөний нийлүүлэлтийг шахах бодлого ирэх онд баримтлах юм байна. Эсэргүүцээд байх юм алга. Та нар зээлийн хүү буурч байгаа гэсэн мэдээллийг өгч байна. Ингэж мөнгөний нийлүүлэлтийг барихаар зээлийн хүүгийн бууралтад сөргөөр нелөөлөхгүй биз. Цалин, тэтгэврийн нэмэгдэл инфляцад нөлөөлдөг үү?

Б.ЭНХХУЯГ: Энэ оны нэгдүгээр сараас наймдугаар сар хүртэлх инфляцад задаргаа хийж үзсэн. Арван хувийн өсөлтийн тал нь махны үнээс шалтгаалсан. Үүн дээр гурилын үнийн өсөлтийг нэмбэл нийт инфляцын 70 хувийг эзэлж байгаа. Орлого, цалин, тэтгэврийн нэмэгдэл инфляцад нөлөөлж байна гэсэн судалгааг 2005 онд эдийн засагчид хийж байсан. Макро эдийн засаг хурдан өөрчлөгдөж байгаа учир бидний зорилт ч өөрчлөгдөж байна. Энэ оны наймдугаар сар хүртэл бид зээлийн хүүг бууруулахыг зорьсон. Гэтэл найм, есдүгээр сард үнэ савлаад эхэлсэн учир зээлийн хүүг бууруулахаас илүү үнийн савлагааг барихыг хичээсэн. Өөрөөр хэлбэл, зээлийн хүүг бууруулахыг нэгдүгээрт тавихаа больсон. Гол зорилго маань хэрэглээний үнийн индексийг /ХҮИ/ яаж бууруулах вэ гэдэгт төвлөрсөн гэсэн үг. Гэхдээ энэ онд зээлийн хүү 19.7 хувь болж буурсан байгаа. Сум-дад зээлийн хүүгийн бууралт үүнээс бага байгаа. Учир нь ХААН банк сумдад үйлчилдэг байсан бол одоо “ХАС”, “Монгол шуудан” банк сал-бараа нээж эхэлсэн.

Р.ГОНЧИГДОРЖ: Төгрөг, ам.долларын ханшны зөрүүг Монголбанк яаж үнэлж байгаа вэ. Зохистой харьцаа тогтсон гэж үзэж байгаа юу?

Монголбанкны Валютын газрын дарга Ц.ОДОНГУА:
-Манай улсын сүүдрийн эдийн засаг сүүлийн жилүүдэд томорч байгаа. Энд ам.долларын гүйлгээ их явагддаг. Гадаад худалдааг ч ихэвчлэн доллараар хийдэг. Долларыг шүтсэн хэвээр байна. Мөн төгрөгийн, зах зээл угаасаа хязгаарлагдмал, гадаадад танигдаагүй учир ийм харьцаатай байгаа юм. Гэхдээ Монголбанк үүнийг анхааралдаа авч ажиллаж байгаа.

С.БАЯРЦОГТ: Инфляцын *яг хэдэн хувь нь Монголбанкнаас хамаарсан гэдгийг та нэр хэлэхгүй юм. Засгийн газар инфляцыг хөөрөгдөх үйл ажиллагаанд арга хэмжээ авахгүй бол та нар тухай бүрт нь сонордуулга өгч байх ёстой шүү дээ.

Б.ЭНХХУЯГ: Бид Засгийн газарт цаг тухайд нь байр сууриа илэрхийлж байсан. Инфляцын өсөлтөд Монгол-банкнаас хамааралгүй зүйлээс гадна мөнгөний хүчин зүйл нөлөөлсөн.

Монголбанкны ерөнхийлөгч А.БАТСҮХ: Олон улсын валютын сангийн хуралд оролцохоор явсан учир чуулганы хуралдаанд тэргүүн дэд ерөмхийлөгч Б.Энххуяг, газрын дарга нарын хамт оролцжээ. Гишүүдийг асуупт асуусны дараа Эдийн засгийн байнгын хорооны санал дүгнэлтийг Д.Одхүү гишүүн танилцууллаа. Гэсэн ч ажлын цаг дууссан учир энэ асуудлыг дараа өдрийн чуулганы хуралдаанаар үргэлжлүүлэн хэлэлцэхээр болсон юм. Чуулганы хуралдаан өнөөдөр Байнгын хорооны санал дүгнэлттэй холбогдсон асуулт хариултаар үргэлжилж, Мөнгөний бодлогын төслийг хэлэлцэх эсэхийг шийдэх юм.
Webstats4U - Free web site statistics

Монголбанкинд бугшсан булхайг илрүүллээ

Монголбанкинд бугшсан булхайг илрүүллээ

Го.ЭНХТӨР (2007-10-17)

УИХ-ын Эдийн засгийн байнгын хорооны өчигдрийн хуралдаанаар Монголбанкны санхүүгийн 2006 оны ажлын тайлан, УИХ-ын ажлын хэсгээс тус банкинд хийсэн шалгалтын дүнг сонслоо. Ажлын хэсгийг Ц.Нямдорж УИХ-ын дарга байхдаа захирамжаар байгуулжээ. Эдийн засгийн байнгын хорооны дарга Д.Ганхуяг ахалж, Ч.Раднаа, М.Зоригт, Ж.Батхуяг нар бүрэлдэхүүнд нь ажилласан байна. Төвбанкинд бугшсан олон жилийн булхайг энэ шалгалтаар илрүүлжээ. Ажлын хэсгийнхэн Монголбанкны ерөнхийлөгч А.Батсүх, дотоодын ажлын хэсгийн гишүүн Б.Лхагвасүрэн, Ц.Одонгуа, Г.Эрдэнэбаяр, М.Амгалан, Ө.Мөнхцэрэн нартай тусгайлан уулзаж ярилцсан байна. Эднийд бугшсан олон асуудал анхаарал татсан учраас олон хавтаст хэрэг материалтай танилцаж, шаардлагатай баримтын хуулбаруудыг Монголбанкны нууцын албаар дамжуулан авч үзэхэд хүрчээ. Ажлын хэсгийнхний дүгнэлт ч гарч энэ тухайгаа Эдийн засгийн байнгын хорооны өчигдрийн хуралдаанд танилцуулахад гишүүд мэл гайхаж, цэл хөхрөв гэгч болов. Б.Батбаяр: Та нар идсэн ууснаа нуух гэж байгаа бол би зөвшөөрөхгүй. Улсын эрдэнэсийн сангийн хөрөнгө алга болчихоод байхад та нар юугаа нуух гээд байгаа юм. Хувийн компаниудад зээл өгсөн, “Алтан Дорнод Монгол” компаниас алт авч 85 хувьд нь төлбөр хийсэн, тэдний өмнөөс “Жеральд металз” компанид төлбөр төлсөн, Малайзын “SIL” компанид 56 сая, Оросын “Кредит траст” банкинд 10 сая ам.доллар алдсан байна. Тэгж ярьвал энэ бүхэнтэй та нар холбоотой байх шүү. 300-400 тэрбум төгрөг алдчихаад байна. Энэ чинь улсын төсвийн 30 хувь гэсэн үг. Ажлын хэсгийн дүгнэлтийг нууцлах шаардлага байхгүй. Намайг нууц алдлаа гээд шорондоо хийвэл хийнэ биз гэсээр хуралдааныг орхив. Гишүүдийн гарын үсгийн баталгааг авч тараасан материалыг тэрбээр өгөхгүй гэсээр авч одсон. Дүгнэлтийг сонсох гэхэд Монголбанкны удирдлагууд багагүй тэвдэж, ажлын хэсгийн дүгнэлтийг улсын нууцад хамаарах асуудал гээд эхэндээ нэлээд цааргалав. Дүгнэлтийн хавтсанд “Нууц” гэж улаан өнгөөр тэмдэглэсэн байв. Н.Батбаяр: Биднээс авсан гарын үсгийн баталгааг хүчингүй болгоорой. Ц.Элбэгдоржийг ийм аргаар, улсын нууц задруулсан гээд гишүүнээс нь эгүүлэн татаж байсан тохиолдол бий шүү гэж болгоомжлуулав. Г.Эрдэнэбаяр: /Монголбанкны Хуулийн хэлтсийн дарга/: Манай байгууллагын дотоод нууцад хамаардаг асуудал. А.Мурат: Монголбанкны санхүүгийн тайланг нээлттэй сонссон. Гэтэл яахаараа ажлын хэсгийн дүгнэлт нь нууцад хамаарах болдог юм. Г.Эрдэнэбаяр: Валютын нөөц, мөнгөний нийлүүлэлттэй холбоотой баримтуудыг улсын нууцад хамааруулна гэсэн хуулийн заалт бий. Д.Одхүү: Сонин юм ярихаа больё. Монголбанкны тайлан, ажлын хэсгийн дүгнэлт хоёрын ялгаа гэхээр зүйл энд алга. Р.Раш: Юугаа нуух гээд байгааг ойлгохгүй юм. Булхайтай гэрээгээ, хамаг мөнгөө тавиад туучихсанаа хаацайлах гээд байгаа юм уу. Нуух тусам улам сэжигтэй болох биш үү. Гишүүд “Хууль бус үйл ажиллагаагаа олон жилийн турш “Нууц” гэсэн улаан дардсаар хаацайлж ирснийг оройтоогүй дээр нь илчлэх нь зүйтэй” гэцгээж байв. Байнгын хорооны хуралдааныг хаалттай, нээлттэй хийх эсэхээр санал хураалт явуулахад 13 гишүүний 10 нь нууцлаад байх зүйл энд алга гэснээр Монголбанкны “нууц” задарлаа. 56 сая долларыг олж авахаас өнгөрчээ Хүн амыг орон сууцжуулах хөтөлбөрийг санхүүжүүлэх хөрөнгийн эх үүсвэр олох зорилгоор Малайзын Stonelegh international /SIL/ компанитай Монголбанк гэрээ байгуулжээ. Гэрээгээр хүлээсэн үүргийн дагуу Монголбанк 56.3 сая доллартай тэнцэх аккредитивийг дөрвөн удаа буцаан үл дуудах нөхцөлөөр гаргасан аж. Энэ гэрээ нь өндөр эрсдэл агуулсан, Монголбанк анхнаасаа гэрээг байгуулахдаа хайхрамжгүй хандсан, Төвбанкны хуулийн хэд хэдэн заалтыг зөрчсөн гэж ажлын хэсгийн дүгнэлтэд дурджээ. Гэрээг цуцлаагүй бол Монголбанкнаас 200 саяас доошгүй долларыг санхүүгийн төлбөр болгож 60 сарын хугацаагаар “SIL” компанид шилжүүлэх байжээ. Хэрвээ энэхүү гэрээнээс болж Монголбанк эрсдэл хүлээхдээ хүрвэл тус банкны удирдлагад хариуцлага тооцох нь шударга ёсонд нийцнэ гэж Монголбанкныхны нууцлаад байгаа дүгнэлтэд тэмдэглэжээ. Уг нь ийм гэрээг Төвбанк бус арилжааны банкуудтай байгуулах журамтай юм байна. Гэрээнд зааснаар бол Монголбанкны өмнөөс “SIL” компани шийдвэр гаргах нөхцөлийг ч тусгасан байжээ. Монголбанкнаас гаргачихаад байгаа 56.3 сая доллар өнөөдрийн байдлаар орж ирээгүй байна. Эрсдэлийг Монголбанк үүрэх нөхцөл байдал бий болсныг ч банкны удирдлага, ажлын хэсгийнхэн хүлээн зөвшөөрчээ. Тиймээс гэрээг цуцлах зөвлөмжийг Монголбанкны ерөнхийлөгч А.Батсүхэд өгсөн байна. “Кредит траст” -аас авлагатай 10 сая доллар ч сураггүй Монголбанкны ерөнхийлөгч асан О.Чулуунбатын шийдвэрээр 2003 онд ОХУ-ын “Кредит траст” банкинд 10 сая доллар байршуулжээ. Оросын Засгийн газрын бондын арилжаанд оролцох зорилгоор энэ мөнгийг байршуулсан юм байх. Удалгүй өнөөх нь дампуурч, мөнгөө олж авахын тулд өмгөөллийн хөлсөнд 1.5 сая долларыг Монголбанк төлжээ. “Кредит траст” дампуурснаар “Автомарш”, “Южуралзолото”, “Стимс” гэсэн оросын компаниудын дөрвөн зээлийг Монголбанк авлага болгож авсан аж. Үүнийгээ олж авахын тулд EGIL компанид 15 сая долларын хөлс төлж ажиллуулсан ч эцэстээ энэ компаниасаа 11 сая 200 мянга гаруй долларын авлагатай болж орхисон байна. Гэвч энэ мөнгийг олж авах нь эрсдэлтэй гэж Монголбанкны өр барагдуулах алба үзэж байгаа аж. 100 гаруй удаа шүүх хурал болж Монголбанкны талд шийдвэр гарсан ч 10 гаруй сая долларыг олж авах нь бүтэхгүй тийшээ хандсан сурагтай байна. Энэ мөнгийг Оросын банкуудад байршуулсан нь Монголбанкнаас мөрдөх дүрэм, журмыг зөрчсөн, эрсдэл ихтэй ажиллагаа болсныг нотолжээ. “Алтан Дорнод Монгол” компани, Монголбанк, татварынхан муур хулгана болж тоглосоор “Алтан Дорнод Монгол”-той үнэт металл хадгалах гэрээг 2006 оны долдугаар сарын 29-нд байгуулжээ. Үүнийхээ шалтгааныг Монголбанкинд алт тушаах нь багассан учраас алттай болох гэж энэ аргыг сонгосон юм хэмээн банкны албан тушаалтнууд тайлбарлаж байна. “Алтан Дорнод Монгол”-оос 3.3 тн алтыг хадгалахаар авчээ. Цэвэр алтны хэмжээ нь 2.9 тн. Тухайн үеийн ханшаар бодож үнийн дүнгийн 85 хувийг Монголбанк төлжээ. Анхны гэрээ байгуулснаас хойш 2006 оны аравдугаар сарын 6-ныг хүртэл хадгалуулсан 2.5 тн алтны төлбөр болгож 41.4 тэрбум төгрөгийг Монголбанк төлсөн байна. Гэрээг дахин нэг жилээр сунгажээ. Үүний дагуу 3.5 тн алтны урьдчилгаа гэж “Алтан Дорнод Монгол”-д 58 тэрбум төгрөг өгчээ. Үүнээс үүдээд татварынхан, Монголбанк, компанийн дунд гурвалсан маргаан үүсээд байгаа юм байна. “Алтан Дорнод Монгол” нь хадгалуулсан алтаа худалдах тухай албан бичиг ирүүлээгүй тул борлуулалт хийснээр тооцохгүй гэж Монголбанк үзэж, татварынхан банкнаас татварын өр нэхээд уджээ. Монголбанкныхан “Алтан Дорнод Монгол”-ын захирал С.Паушоктой хэд хэдэн удаа уулзаж, тодорхой шийдвэр хүссэн ч цаадах нь өнөөдрийг болтол ямар нэгэн хариу өгөөгүй байна. Сангийн яам, ҮТЕГ-ынхан Монголбанкинд хандаж татвар төлөгчдийг татвараас зайлсхийх боломжоор дахин хангахгүй байхыг сануулжээ. Гэнэтийн ашгийн татварын хуулиар Монголбанкинд хадгалагдаж байгаа алтнаас дор хаяж 14.7 тэрбум төгрөгийг төсөвт төвлөрүүлэх ёстой юм байна. Татварынхан “Алтан Дорнод Монгол” компанийг алтныхаа 97.5 орчим хувийг Монголбанкинд худалдсан гэж үзэж байгаа аж. Хуулийн дагуу ҮТЕГ татвараа авахаар болбол Монголбанк дахиад эрсдэл хүлээхээр болоод байгаа гэнэ. Энэ маргаан дэгдэх болсноос хойш С.Паушок Монголбанктай харилцахаа больжээ. Өөрөөр хэлбэл, “Алтан Дорнод Монгол” компани бүх алтаа татвар төлөлгүйгээр борлуулж аваад алтаа ч хадгалуулахаа больсон гэж ажлын хэсгийн дүгнэлтэд тэмдэглэсэн байна. Монголбанкны хууль бус үйл ажиллагаа үүгээр зогссонгүй. БНСУ-ын “Самсунг” корпорацийн нэрийн өмнөөс “Монгол газар”, “Эрдэс”, “Монполимет”, “Хайлааст”, “Тайгаинвест” зэрэг компанид зээл өгч авлага үүсгэжээ. Одоо Монголбанк Монгол газар компаниас хоёр сая 500 мянга гаруй долларын авлагатай аж. “Монгол газар”, “Тайгаинвест”-ээс авах авлага нийтдээ таван сая 700 мянга гаруй долларт хүрээд байгаа гэнэ. Ингэснээрээ Үнэт металл олборлогч, арилжаалагчдын хүсэлтээр арилжаа хийхэд мөрдөх журмын тав дахь заалт бүхэлдээ зөрчигджээ. Энэ мэдээллийг сонссоны дараа гишүүдийн асуулт үргэлжлэв. Р.Раш: Энэ бүхний цаана юу байгааг мэдэхгүй юм даа. Дутагдлыг арилгах талаар юу хийж байна вэ. Ийм булхай таныг ажил хийхэд нөлөөлж байна уу? А.Батсүх: Байнга анхаарч байгаа. Дотоодын давхар хяналтыг улам сайжруулах талд анхаардаг. Н.Батбаяр: Монголбанк яагаад алдагдалтай ажиллаад байдаг юм бэ? А.Батсүх: Байдаг л зүйл шүү дээ. Бид ашиг олохын төлөө ажилладаггүй. Л.Гүндалай: Та нар өөрсдөө энэ булхайтай асуудалдаа холбогдсон байхыг үгүйсгэхгүй. Ийм дүгнэлт ажлын хэсэг гаргаагүй бол бид энэ бүхнийг мэдэхгүй өнгөрөх байлаа. Шалгалтаар илэрсэн зөрчил бол мөсөн уулын зөвхөн орой нь. Хэзээ Төвбанк арилжааны банкны өмнөөс зээл гаргаад явж байсан юм бэ. А.Батсүх: Журам зөрчигдөж байсан нь үнэн. Түүнээс биш надад бусадтай хуйвалдсан зүйл байхгүй. Монголбанкны ерөнийлөгч эрх мэдлээ яаж урвуулан ашигласныг ажлын хэсэг дүгнэх байх. Бид бодит байдлыг гаргаж ирэхийг хичээсэн. Үүссэн өр төлбөр, авлагыг барагдуулах талаар Монголбанк ажиллаж байна. А.Мурат: Тухайн үед “Кредит траст”-аас өөр банк олдоогүй юм уу. Яагаад олон улсын зэрэглэлгүй банкинд тийм их мөнгийг хадгалуулсан юм бэ? Ц.Одонгуа:/Монголбанкны Валютын газрын захирал/ Оросын Засгийн газрын бондын арилжаанд оролцох зорилгоор байршуулсан юм. Дараахан нь тэр банк дампуурсан. Надад хувийн ямар нэгэн сонирхол, албан тушаалтнуудтай хуйвалдсан зүйл байхгүй. Л.Гүндалай: Адгийн ломбард, банк барьцааны ямар ч хөрөнгийг 50 хувиас илүү үнэлж авдаггүй л байхгүй юу. Яагаад “Алтан Дорнод Монгол”-ын алтыг 85 хувиар үнэлж авсан юм бэ. Энэ чинь л сэжиг төрүүлээд байна. Ц.Одонгуа: Барьцаанд авч байгаа хөрөнгө нь алт байсан учраас тэгж өндөр үнэлсэн. О.Чулуунбат ерөнхийлөгч гэрээг байгуулж, сунгасан. Ийн хэлэлцсээр ажлын цаг дуусч Байнгын хорооны хуралдаан 19 цагийн орчим завсарлав. Эдийн засгийн байнгын хороо энэ асуудлаар өнөөдөр үргэлжлүүлэн хуралдана. Ингэхдээ Монголбанкны ерөнхийлөгч асан О.Чулуунбатыг байлцуулж тайлбар авах ёстой гэсэн юм.

903 удаа уншигдав.

“Монголбанк”-ны Валютын газрын захирал Ц. Одонгуа: Алтыг яаж хадгалах нь манай байгууллагын дотоод асуудал

“Монголбанк”-ны Валютын газрын захирал Ц. Одонгуа: Алтыг яаж хадгалах нь манай байгууллагын дотоод асуудал
2007-08-27 오후 12:28:31 (486) 2007.08.27 Eглeeний сонин
-Танай банкинд хадгалуулсан “АлтанДорнод Монгол” ХХК-ийн алт хууль бусаар худалдаалагдсан гэсэн мэдээлэл байна. Энэ талаар тодруулах гэсэн юм?-
-”Алтан Дорнод Монгол” компаниас “Монголбанк”-нд хадгалуулсан гурван тонн алтыг алга болсон, худалдсан гэсэн мэдээллийг сенсаци дэгдээх зорилгоор гадуур гаргаад байна. Бид “Алтан Дорнод Монгол” ХХК-тай энэ оны 12 дугаар сарын 25-ныг дуустал алтыг нь хадгалахаар гэрээ байгуулсан. Алт хадгалах хадгалуулах талын асуудлыг хурцатгаж ингэж дайралт хийж байгаагийн хамгийн гол учир нь “Монголбанк”-ны нэр хvндэд халдах гэсэн л оролдлого гэж бид vзэж байна. Хадгалуулсан алтыг экспортонд гаргасан, эсвэл худалдаалсан гэж яриад байгаа нь гэнэтийн ашгийн 68 хувийн татвартай л холбоотойгоор татвараас л зайлсхийж байгаа хэрэг байх.
Хадгалуулсан алтны сорьц нь солигдсон гэсэн яриа байгаа. Танай банк хадгалуулсан алтыг яг ямар байдлаар нь хадгалдаг юм вэ?
-Алтны нийлбэр болох алтны гулуузын хувьд eeрчлeгдeeгvй. Алтны компаниудын хадгалуулахаар eгсeн алт нь цэвэрлэгдээгvй бохир алт байдаг. Тийм бохир алтыг хадгалахад жингийн зeрee гардаг. Нэгэнт бид алт хадгалж байгаа болохоор энэ жингийн зeрввнeeс сэргийлж, олон улсын стандартанд нийцvvлэх зорилгоор хадгалалтыг мэргэжлийн болон олон улсын тvвшинд хийдэг. Тиймээс энэ алтыг яаж хадгалах нь манай байгууллагын дотоод асуудал. Хeндлeнгeeс хадгалалтын асуудалд шууд орж болохгvй л дээ.
-Тэгэхлээр “Алтан Дорнод Монгол” компанийн танайд хадгалуулсан алт нь бvрэн бутэн байгаа гэж ойлгож болох уу?
- Eнeeдeр 4-9-хувийн сорьцтой алт банкин дээр байж байгаа. Нэг eдeр л “АлтанДорнод Монгол” ХХК-ийн данс руу шилжvvлээд бид урьдчилгаа мeнгee нэхэх боломжтой гэдгийг хэлье.
-Танай банк ер нь алтыг ямар ханшаар vнэлж боддог юм?
-Eглee бvр 9 цаг 30 минутанд “Ройтерс”-ын мэдээний зарласан алтны олон улсын ханшаар бид алтны vнийг тооцож vздэг. Eeр ямар ч vнийг мeрддeгvй.
-Сvvлийн vед “Монголбанк”-ны алтны нeeц дуусаж байна гэж яригдаад байгаа. Энэ тал дээр..
-Еренхийдee бvvралт явагдсан. Гэхдээ манай банк хeрeнгийнхee аль хэсгийг алтаар, аль хэсгийг валютаар барихаа eeрсдee мэднэ. Vнийн хувьд ашигтай бол бид нар алтгvй ч байж болно. Доор vнээр авсан алтаа зарж, ашгаа авчихаад алтгvй сууж байна гэж ойлгох хэрэгтэй.
-Танай банкны хувьд Гэнэтийн ашгийн 68 хувийн татварыг ашигтай гэж vзэж байна уу. Эсвэл ашиггvй гэж vзэж байна уу?
-Эрх баригчид eeрсдийнхee эрх мэдлийн хvрээнд шийдвэр гаргасан. Бид нар тeрийн байгууллагынхан болохоор vvн дээр ямар нэгэн тайлбар хийх боломжгvй. 2006 оны зургадугаар сараас Гэнэтийн ашгийн албан татвар авах болсонтой холбоотойгоор манайд тушаагдсан алтны хэмжээ багассан.
-”АлтанДорнод Монгол” компаниас eeр зарим нэгэн компанийн алт ч бас алга болсон гэсэн яриа байгаа?
-Бусад компаниуд дээр ерeeсee тийм юм байхгvй. Тийм юм би л дуулаагvй. Ямартай ч Монголбанкны Валютын газрын захирал Ц.Одонгоо сэтгvvлчдийн асуултад ингэж хариуллаа. Харин “Алтан дорнод монгол” компанийхний хувьд энэ тал дээр одогоор албан ёсоор байр сууриа илэрхийлээгvй байна. Албаны эх сурвалжаас авсан мэдээллээр Монголбанк аль нэг компани, хувь хvний хадгалуулсан алтыг цэвэршvvлэх болон eeр тийш ишлжvvлэх тохиолдолд алтаа хадгалуулсан тухайн этгээдэд заавал мэдэгдэж зeвшeeрeл авах учиртай байдаг бeгeeд аль эсвэл Хадгалалтын гэрээндээ энэ талаар тусгасан байх ёстой аж.
Д. Eнeржаргал

Ц.Одонгуа: Улсын валютын нөөцийг бүрдүүлэгч эх үүсвэр нь алт

|

Origo.mn
2006/08/25 - 13:11, Баасан гараг

Монголбанкны Валютын газрын захирал Ц.Одонгуатай уулзаж төгрөгийн ханш, валютын нөөцийн талаар ярилцлаа.

- Сүүлийн үед төгрөгийн доллартай харьцах ханш чангарч байгаа тухай их ярих боллоо.

- Ер нь жил бүрийн эхний хагас жилд монгол төгрөгийн ханш чангардаг. Энэ нь манай орны эдийн засгийн улирлын байдалтай холбоотой гардаг өөрчлөлтүүд. Гэхдээ жил бүр энэ савлагаа гэх ханшийн өөрчлөлт багасаад байна. 2006 оны хувьд энэ онцлог нь төгрөгийн ханшны чангаралт хамгийн өндөр байгаа. Оны эхнээс ойролцоогоор гурав гаруй хувийн чангаралттай байна. Сүүлийн тав, зургаан жилд төгрөгийн ханшны уналт гурван хувьтай явж байсан бол 2005 онд зөвхөн нэг хувиар унасан. Энэ дүгнэлтээс харахад төгрөгийн ханш унах бус харин тогтвортой байна гэсэн үг.

- Монгол төгрөгийн ханш чангарахад юу ингэж нөлөөлж байна. Ханш чангарах нь ямар үр дагавартай вэ?

- Хамгийн гол нь дотоодын зах зээл дээр валютын нийлүүлэлт их байгаатай холбоотой. Төгрөгийн ханш чангарснаар сайнаасаа илүү муу үр дагавар учруулна. Ерөнхий эдийн засгийн байдлыг харвал ийм байх юм. Макро түвшиндээ төгрөгийн ханш чангарна гэдэг манай экспортын орлогод муугаар нөлөөлнө. Тухайлбал, нэг долларын экспорт гаргаад 1200 төгрөг авдаг байсан бол одоо 1168 төгрөг авах болж байна.

Тэгэхлээр дотоодын экспортлогчдын төгрөгийн орлого буурна гэсэн үг. Энэ нь манай экспорт гаргадаг үйлдвэрүүдэд сөргөөр нөлөөлж байна шүү дээ. Нөгөө талаар импортыг урамшуулдаг. Хуучин нэг долларын импорт авахад 1200 төгрөг төлж байсан бол хямдарна. Иргэд хямдарлаа гээд бөөнөөр нь худалдан авалт хийнэ. Ингээд ирэхээр импорт ухаалаг биш болж төлбөрийн тэнцэл гадаад худалдааны алдагдал нэмэгдэнэ. Гадаад худалдааны алдагдал нэмэгдэнэ гэдэг Монгол орны төлбөрийн чадварт нөлөөлнө.

- Гэхдээ төгрөгийн ханшны чангаралт эдийн засагт дээр дурдсан сөрөг үр дүнг гаргах хэмжээнд хүрээгүй биз дээ?

- Түүхэнд үндэсний мөнгөн тэмдэгтийнх нь ханш чангарснаар эдийн засаг нь муудсан баримт их бий. Дани улсын жишээг харахад мөнгөн тэмдэгт нь чангарснаар эдийн засаг нь хүндэрсэн. Өнөөдөр манай оронд ийм байдал нүүрлэсэн гэж хэлж болохгүй. Гэхдээ сэрэмжтэй байх ёстой. Ханш чангараад байна гээд баярлаж, сэтгэл хангалуун байж болохгүй. Ерөнхий макро түвшинд сөрөг дагавар гарна.

Аливаа ханшны огцом хөдлөл сайн зүйл авчрахгүй. Мэргэжилтнийхээ үүднээс тайлбарлахад ерөнхий эдийн засгийн байдлыг харахад манайх шиг 100 хувь импортоос хамаарсан оронд төгрөгийн ханш жилдээ бага зэрэг уналттай яваад байвал бизнесийн орчиндоо хэрэгтэй. Тэгэхлээр ханшны чангаралтаасаа илүү төгрөгийн ханш бага хэмжээгээр суларч явсан нь ашигтай.

- Бусад улс орнууд дотоодын мөнгөн тэмдэгтийнхээ ханшны чангаралтаас эдийн засгаа хэрхэн хамгаалдаг вэ?

- Японы эдийн засгийн ерөнхий түүхийг аваад үзвэл иений ханш 300-гаас чангарсаар байгаад 115 болчихсон явж байна. Энэ хооронд тухайн улс эдийн засгийн сөрөг нөлөөллөө давахын тулд эх орондоо байршсан эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж байсан үйлдвэрүүдээ Зүүн Өмнөд Ази, Хятадад гаргасан.

Ер нь үйлдвэрийн зардлаа бууруулах арга хэмжээг эрчимтэй авч байгаа. Төгрөгийн ханш чангараад ирвэл манайх ийм арга хэмжээ авах арга байхгүй. Хөрш зэргэлдээ орондоо экспортын үйлдвэрээ байгуулна гэдэг боломжгүй. Яагаад гэвэл манай гол экспортын түүхий эд уул уурхай, хөдөө аж ахуй. Тэгэхлээр үйлдвэрийн онцлогоос хамаараад ямар ч боломжгүй л байх.

- Монголбанк алтыг дэлхийн зах зээлийн ханшаар авч байгаа. Заавал ийм өндөр ханшаар авах шаардлага байсан юм уу?

- Дэлхийн зах зээлийн үнээр л худалдаж авахгүй бол хэн ч бидэнд алтаа тушаахгүй шүү дээ. Өмнө нь ч ийм ханшаар авч байсан. Сүүлийн үед алтны компаниудыг Монголбанкинд алтаа тушаах сонирхлыг нь төрүүлэх зорилгоор хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр мэдэгдэл гаргасан.

- Алт олборлогч компаниудад хандсан мэдэгдэл, мэдээ гарснаас хойш тушаах хэмжээ нь нэмэгдсэн болов уу?

- Бууралттай л явж байна. Энэ жил өнгөрсөн жил худалдаж авсаы алтныхаа тал хувийг л аваад байгаа. Ер нь бууралттай байна. Алт олборлолт буураагүй байтлаа тушаах хэмжээ буураад байна гэдэг нь хууль бус наймаа яваад байгаа гэсэн үг.

- Монголбанкинд орж ирж байгаа алтны хэмжээ буурахад улсын маань валютын нөөц мөн буурна гэсэн үг биз дээ?

- Улсын валютын нөөцөд сөрөг нөлөө үзүүлэх нь мэдээж. Өнөөдөр Монгол Улсын валютын нөөцийг бүрдүүлж байгаа хамгийн гол орлогын эх үүсвэр нь алт. Тэгэхлээр энэ хэмжээгээр улсын валютын нөөцийг бүрдүүлэхэд хэцүү байх болно.

- Алт олборлогчид Монголбанкинд алтаа тушаахаар бэлэн мөнгө шууд гаргаад өгдөггүй. Бас өндөр татвар авдаг гэж байсан.

- 2002 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс алтны зах зээл чөлөөтэй болсон. Түүнээс хойш иргэд ямар ч арилжааны банкинд алтаа тушааж болно. Харин анхдагч алтны зах зээл дээр Монголбанкны байр суурь багассан байгаа. Нийт олборлосон алтын 50 гаруй хувийг арилжааны банкууд худалдаж авч байна. Эдгээр арилжааны банкуудад тушаасан алтны төлбөрийг бэлнээр гаргаад өгдөг үйлчилгээ байдаг юм билээ. Харин Монголбанк алт тушаагчид бэлэн мөнгө гаргаж өгдөггүй дансаар харилцдаг. Ер нь бэлэн бус төлбөр тооцоо хэрэглэж заншвал аюулгүй байдал гээд учирч болох эрсдэлээс хамгаалахад чухал хэрэгтэй.

- Арилжааны банкуудад тушаагдсан алт эргээд Монголбанкинд төвлөрч чаддаг уу?

- Арилжааны банкууд худалдаж авсан алтаа эргээд Монголбанкинд худалддаг. Тиймээс ерөнхийдөө Монгол Улсын бүх банкуудын худалдаж авсан алтны хэмжээ буурсан.

- Удахгүй 20000-тын дэвсгэрт худалдаанд гаргах гэж байгаа. Мөнгөн дэвсгэртийн хэмжээ томрох тусам мөнгөний ханш сулардаг гэж байсан?

- Мөнгөн дэвсгэртийн хэмжээ томрохоор ханш нь суларч байна гэсэн дохио хүмүүсийн сэтгэхүйд төрдөг. Бид энэ 20000-тын дэвсгэртийг зүгээр л нэг өдөр шийдээд гаргаж байгаа юм биш. Монголд хамгийн их хэрэглэж байгаа ямар дэвсгэрт байна. Том дэвсгэртийн шаардлага байна уу, үгүй юу гэдгийг нэлээд удаан судалж үзэж байгаад гаргаж байгаа. Энэ дэвсгэрт гарснаар инфляцийг хөөрөгдчихгүй болов уу гэж бодож байна. 20 мянгатын дэвсгэрт гарснаар төлбөр тооцоо хийхэд илүү амар хялбар болох болно.

- Өнөөдөр худалдааны байгууллагуудад жижиг дэвсгэрт бараг байдаггүй. Үүнээс болж хэрэглэгчдэд хүндрэл учирдаг. Бас нэг, тавтын дэвсгэртийг гүйлгээнээс гарсан гээд авдаггүй?

- Жижиг дэвсгэрт байхгүй байна гэдэг банкны буруу биш. Үйлчилгээний байгууллага өөрсдөө үйлчилгээндээ бэлдэх хэрэгтэй. Тэд үйлчилгээгээ эхлэхдээ жижиг дэвсгэртээ нөөцлөөд соёлтой үйлчилж байх ёстой. Түүнээс биш жижиг дэвсгэрт цөөрөөгүй. Монголбанкинд хангалттай нөөц бий бусад арилжааны банкуудад нийлүүлж байгаа. Өнөөдрийн байдлаар гүйлгээнээс нэг ч төгрөгийг хасаагүй. Нэг, тавтын дэвсгэрт гүйлгээнд хүчин төгөлдөр хэвээр байгаа. Худалдааны байгууллагуудад нэгж үнээр тогтоосон үнэтэй бараа бараг алга байна. Тухайлбал 555, 346 гэх мэт. Тэгэхлээр үнийн байдал, хэрэглээнээсээ хамаараад жижиг дэвсгэртийн гүйлгээ арай багассан байх.

- Монголбанк болон арилжааны банкууд өдөр бүр валютын ханшаа гаргадаг. Гэтэл банкинд очоод 1-20 доллар солиулах гэхээр 1000 төгрөгөөр солино. Харин тухайн өдрийн 1167 гэх ханшаараа 50-100 долларыг л сольдог. Энэ ямар учиртай юм бэ?

- Нэг доллар ч байсан ижил ханштай байх учиртай. Дэвсгэрт жижигрэх тусам тоолох гэх мэт гүйлгээний зардлаа тооцоод өөр ханш тогтоох жишиг хаана ч байдаг үзэгдэл. Дэлхийн аль ч оронд очиход ийм ханш барьдаг. Гэхдээ ханш хэтэрхий зөрүүтэй байна уу гэдгийг хянаж байх учиртай.

- Улсынхаа нөөцийг бүрдүүлэх хамгийн оновчтой ямар аргууд байдаг вэ?

- Монголбанкны зорилго нь валютын бүрэлдсэн нөөцийн менежментийг зөв хийх. Төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадварыг сайжруулах. Үнэгүйдлээс сэргийлэх ажил юм. Мэдээж нөөцөө нэмэгдүүлэх байна. Өнөөдрийн байдлаар валютын нөөцөө нэмэгдүүлж байгаа хамгийн гол арга нь алт худалдаж авах байна. Алт нь өөрөө хамгийн түргэн хөрвөдөг валюттай адил болсон. Тиймээс бид алт худалдан авалтаа нэмэгдүүлж өргөжүүлэх байгаа. Монголбанкны эцсийн зорилго нөөц нэмэгдүүлэхээр зогсохгүй төгрөгийн ханшийг тогтвортой байлгах.

Ц.Ургамал

Валютын зах зээлийн хамгийн бүдүүлэг хэлбэр Монголд хөгжиж байна

|

Зууны Мэдээ
2007/08/29 - 11:07, Лхагва гараг

Монголбанкны валютийн газрын захирал Ц.Одонгуатай манай улсын валютын арилжаа болон түүнтэй холбоотой зарим асуудлаар ярилцлаа.

- Манай төгрөгийн ханш яагаад унах болов? Цаад шалтгаан нь юу вэ?

- Мөнгөний ханш энэ оны 1-8 дугаар сард тогтвортой байсан учраас хүмүүс дассан байсан. Ханш огт өөрчлөгдөхгүй байна гэдэг нь тогтвортой гэсэн үг биш. Зах зээлийн жам ёсоор долларын эсрэг төгрөгийн ханш гэнэт 1.2 хувиар унасан. Үүнд хүмүүс нэг их эмзэглэх шаардлагагүй. Ханшийн савалгаа 20 хувиас дээш гарах юм бол тогтворгүйжлээ гэдэг. Төгрөгийн ханш унасан нь Монголын валютын зах зээлийн эрэлт хэрэгцээ өөрчлөгдөж байна гэдгийг л харуулсан.

- Манай улсад валютын зах зээл хэр сайн хөгжсөн бэ?

- Олон улсын стандартад нийцэж хөгжсөн гэж хэлж чадахгүй. Энэ бол хөгжлийн эхний шат. Арилжааны банкууд, Монголбанк, аж ахуйн нэгж гээд бүх оролцогчоос хамаарч байна. Санхүүгийн харилцаанд оролцож байгаа бүх хүнээс шалтгаалдаг. Манай улсад валютын зах зээл өнөөдрийн үнээр л явж байна. Валютын зах зээл хамгийн энгийн, бүдүүлэг хэлбэрээр оршиж байна гэж хэлж болно. Үүнийг Монгол банкнаас зохицуулах боломжгүй. Гол нь экспортлогч, импортлогчид үүн дээр анхаарах хэрэгтэй байна. Зэсийн үнэ дэлхийн зах зээл дээр өсвөл Монгол улс сэргэж, нефтийн үнэ өсвөл эдийн засаг нь уруудаж байгаа. Зэсийн үнэ гэнэт унавал манай эдийн засаг хүндхэн байдалд орохуйц хэврэг, эмзэг байна.

- Тэгвэл валютын зах зээлийг олон улсын төвшинд хүргэхийн тулд бид яах ёстой юм бэ?

- Өнөөдер Монголын валютын зах зээл олон улсын захаас хамаарахгүй, салангид байгаа. Энэ нь ханшийн хөдөлгөөнөөс харагддаг. Манай хөрөнгийн захын хөгжил сул, олон улсын хөрөнгийн захтай холбоогүйтэй их холбоотой. Юун түрүүнд хөрөнгийн зах зээлийн хөгжлийн түвшинг сайжруулах хэрэгтэй байна. Сүүлийн хэдэн жил аж ахуйн нэгжүүдийн орлогын албан татвар өндөр байгаа нь хөрөнгийн зах зээл хөгжихөд саад болж байна. Компаниуд өндөр орлогоос дайжиж жижигрэх үзэгдэл гарсан. Ер нь олонхи нь 500 сая төгрөгөөс доош орлоготой жижиг компани болсон гэсэн үг. Компани томорч нийтэд танигдаж, хөрөнгийн захаас хөрөнгө босгох асуудал хязгаарлагдмал байсан гэсэн үг. Арилжааны банктай өрсөлдөхүйц хөрөнгийн зах манай улсад хөгжих шаардлагатай байна. Тэгж байж хүмүүс арилжааны банкнаас зээл авах биш харин хөрөнгийн зах дээр хөрөнгө босгож өөрийн хөрөнгийн эх үүсвэрээ шийдэх боломж нээгдэнэ. Харамсалтай нь энэ ажил хоцроод байна. Хөрөнгийн биржийн ажил сүүлийн үед нэлээд идэвхжиж байх шиг байна. Хөрөнгийн зах, арилжааны банк хоёр зэрэгцэн өрсөлдөж байж улс орны эдийн засаг эрүүл "цусаар" сэлбэгдэдэг.

- Манай улсад эдийн засгийн таатай орчин бүрдэж чадсан уу. Эдийн засагч хүний нүдээр хараад ямар дүгнэлт хийж байна вэ?

- Энэ үе бол монголчуудын хувьд нэлээд азтай үе гэж бодож байна. Манайхаас экспортлож буй гол түүхий эдийн үнэ нэлээд өндөр байна. Сүүлийн 2-3 жил Монгол Улсын эдийн засгийн гадаад орчин таатай байгаа. Эдийн засгийн өсөлт нэлээд хурдтай явагдаж, төсөв анх удаа алдагдалгүй гарлаа. Төлбөрийн тэнцлийн урсгал данс мөн ашигтай гарсан. Монгол руу дэлхий нийтийн анхаарал чиглэчихээд байна. Саяхан олон улсын зэрэглэлийн "Фитч" компанийнхан манайд ирээд явсан. Ирэх долоо хоногоос дахин олон улсын зэрэглэл тогтоох өөр компани ирнэ. Ер нь манай улсыг гадаадын зэрэглэгч байгууллагууд ямар нүдээр харж байна гэдэг нь тодорхой болох байх. Эдийн засгийн зайлшгүй авах шаардлагатай арга хэмжээнүүдээ авч хэрэгжүүлэх алтан мөч бидэнд ирээд байна гэж би хэлмээр байна. Эдийн засгийг цөөхөн хэдэн бүтээгдэхүүнээс хараат биш, олон талтай болгох арга хэмжээг зоригтой авах хэрэгтэй. Мөн сонгуулиас сонгуульд амьдардаг энэ хэмнэлийг өөрчлөх хэрэгтэй.

Ж.Цогзолмаа

Монголбанк төлгө тавьж байна

|

Өдрийн Сонин
2008/10/15 - 10:12, Лхагва гараг

Өчигдөр Монголбанкнаас нэгэн мэдээлэл гаргав. Түүнд өгүүлснээр цаашид инфляци эрчимжихгүй, нефть, хүнсний бүтээгдэхүүн дахин үнэд орохгүй гэнэ.

Мөн Засгийн газрын зоримог алхам инфляцийг бууруулна гэж зарлав. Энэ бүхэн нь банкуудад заавал байлгах нөөцөө бууруулах боломж олгожээ. Заавал байлгах нөөц гэдэг нь харилцагчдын хадгаламжинд байгаа мөнгөнөөс тодорхой хувийг эрсдлээс хамгаалах зорилгоор банк хөдөлгөөнгүй байршуулахыг хэлнэ. Урьд нь банкууд 5.5 хувийг энэ зорилгоор хадгалдаг байсан бол одоо таван хувь болгож бууруулахыг Монголбанк зөвшөөрчээ. Энэ үйлдлээ Монголбанк тайлбарлахдаа арилжааны банкууд чөлөөлөгдсөн мөнгөө урьдынхаас илүү үр ашигтай зарцуулах боломжтой гэж байна.

Хэдхэн хоногийн өмнө Монголбанк банкны хүүг нэмэгдүүлэн зээлийн өсөлтийг барих замаар мөнгөний бодлогыг чангаруулна гэж мэдэгдэж байсан. Харин зарим эдийн засагчид зээлийн бодлогыг хумьснаар хөл дээрээ тэнцэн ядан байгаа жижиг үйлдвэрлэгчдийнхээ амыг барьчих вий хэмээн мэдэгдэж байв. Өнгөрсөн хавар тариачид зээл олгохгүй хаврын өдрүүдийг алдаж байна хэмээн сүрдүүлсээр ихээхэн хэмжээний зээл авсан. Тариачид урьд нь их хэмжээний зээл аваад эргүүлж төлөөгүй хэмээн нэгэн эдийн засагч халаглаж байсан. Гэвч Засгийн газар "Атрын III аян" хэмээсээр өртөг өндөртэй тариа тариулж орхисон.

Энэ нь төрөөс явуулж буй мөнгөний хатуу бодлоготой Засгийн газрын үйл ажиллагаа зөрчилдөж байгааг харуулна. Ирэх жил өндөр үнэтэй гурил идэж банкуудаа аврах, гадны хямд гурил идэж амиа авч үлдэх хоёр боломжийн нэгийг монголчууд сонгоно. Эндээс харвал Монголбанкны мөнгөний хатуу бодлого хэрэгжих эсэх нь тодорхой биш. Хэрэгжээд инфляци буурах нь бүр эргэлзээтэй. Учир нь тэд өнгөрсөн онд өнөөгийн 36 хувийн инфляцийг нэг оронтой тоонд зөгнөж байсан. Гэхдээ эдийн засагчид Монголбанкны хараа муудсанаас эсвэл Америкийн эдийн засаг буруу дэвснээс өнөөдөр Инфляци-36 гэдэг эдийн засаг үүсээгүй. Сонгууль угтсан Засгийн газрын нүсэр шоу болох 36 хувийн инфляцийн талыг босголцсон гэдэг. Монголбанк ирэх жил Инфляци-12 гэдэг эдийн засагтай болно гэж амлаж байна. Гэтэл ирэх жил Ерөнхийлөгчийн сонгууль болно. Иймээс тэдэнд төлгө тавихаас өөр арга байхгүй бололтой.

Х.Баттөгс

Мөнгөний бодлогын асуудлыг үргэлжлүүлэн хэлэлцэв

|

Өдрийн Сонин
2006/11/04 - 11:31, Бямба гараг

Баасан гаригийн УИХ-ын нэгдсэн чуулганаар Төрөөс мөнгөний бодлогын талаар 2007 онд баримтлах Үндсэн чиглэл батлах тухай асуудлыг үргэлжлүүлэн хэлэлцэв.

Р.Рааш гишүүн:

- Банкны бодлогод хөдөө орон нутгийг анхаарах хэрэгтэй. Хөдөө байгаа хөдөөгийн банкийг дэмжих хэрэгтэй. Монголын эдийн засаг, мөн банкны ажил сайн байгаа талаар ярьж байна. Хэрэв тийм юм бол яахаараа ард түмэн талбай дүүртэл жагсаад засаг төр ганхуулах гээд байна вэ. Монголын мөнгийг оросууд аваад, газар шороог хятадууд аваад байгаа юм биш үү. Оросууд манай банкийг авлаа л гэнэ. Тэд гаднаас мөнгө оруулж ирээд банк худалдаж аваад байгаа юм уу. Монголд байгаа бидний мөнгөөр тэр банкийг авсан уу гэдгийг бид мэдэхгүй.

Д.Идэвхтэн гишүүн:

- 2007 оны мөнгөний бодлогод тодруулж сайжруулах зүйл их байна. Гаднаас орж ирж байгаа хөрөнгө оруулалтын мөн-гийг тусгаж өгөх, валютын нөөцийг, худалдах, худалдаж авах алтны хэмжээ, диллерийн орлого зарлагыг тусгаж төр хянадаг байх хэрэгтэй юм. Мөн төрөөс хянадаг баймаар зүйл бол чанаргүй зээл, түүнийг нөхдөг эрсдлийн сангийн тоо баримт баймаар юм. Энэ баримт бичгийг буцаамаар л байна.
Гэвч Эдийн засгийн байнгын хороогоор сайн хэлэлцэх байхаа гэж бодож цааш нь хэлэлцье.

Э.Бат-Үүл гишүүн

- Төрөөс баримтлах мөнгөний бодпогыг одоо батлах биз ээ. Үүнд дараахь зүйлүүдийг тодорхой болгох хэрэгтэй. Хө-дөөг мөнгөжүүлэх бодлогыг тууштай авч явуулах. Одоогийн зэс, алтны үнэ ханш эргээд хуучин хэвдээ очиход инфляци ямар түвшинд хүрэхийг тооцоолж УИХ-ын гишүүдэд мэдээлэх.
Монголбанкны эрх зүйн орчинг өөрчлөн сайжруулах хэрэгтэй байна. Мөн банк санхүү улс төрөөс ангид байвал тэдний ажилд тустай. Эдийн засгийн хүмүүс, ялангуяа мөнгө барьж байгаа хүмүүс их хатуу байх хэрэгтэй.

Д.Арвин гишүүн:

- Монголбанк сайн ажиллаж ирсэн. Цаашид улам сайн ажиллах байлгүй. Хөдөө орон нутагт мөнгөний хомсдол нүүрлэж байна. Төсөл, зээл туслам-жийн мөнгө гадаадаас их олж ирдэг ч, хөдөө очдоггүй. Одоо гадаадаас орж ирж байгаа мөнгийг банкаар дамжуулдаггүй болмоор юм. Жижиг, дунд үйлдвэрийг хөгжүүлнэ гэж ярьдаг ч тэр нь хөгжихгүй байгаа. Банкаас жижиг, дунд үйлдвэрт зориулж олгосон зээлийн хэрэгжилтийг УИХ-аас шалгаж үзмээр байна.

З.Энхболд гишүүн:

- Яг урьд жилүүдэд орж ирдэг байсантай адил баримт оруулж иржээ. Үүнийг байнгын хороогоор оруулж сайн хэлэлцье гэсэн Д.Идэвхтэн гишүүний саналыг дэмжиж байна. Жижиг, дунд үйлдвэрлэл хөгжүүлэх зээлийн хугацаа, хүү хоёр нь үйлдвэрлэл явуулах боломжгүй байдаг. Жижиг, дунд үйлдвэрлэлд олгох зээлийн хугацааг гурван жил болгоод, хүүг нэг хувь байхаар зорилт энэ үндсэн чиглэлд тусгаж өгмөөр юм. Ингэсэн цагт банкны ажилд чанарын үсрэлт гарсан гэж үзэж болно. Энэ талаар УИХ Монголбанкинд үүрэг өгөөд эргэж шалгамаар байна. Мөн Монголбанк жил бүр УИХ-д тайлан тавих хэрэгтэй.

Ц.Баярсайхан гишүүн:

- Төрийн мөнгөний бодлого алдагдсаны тод жишээ бол Хадгаламж зээлийн хор-шооны дампуурал юм. Арил-жааны банкууд илүүдэл мөнгөө гадаадад байршуулан хүү авч байна. Тиймээс зээлийн хүү буурдаггүй. Үүнийгээ больж дотооддоо ашигламаар байна.

Р.Гончигдорж гишүүн:

- Хадгаламж зээлийн хоршоо хэт өндөр хүү зарлаж байхад Монголбанк хянаж чадаагүй. Үүнийг шууд захиргааны аргаар ч болов зогсоож байх хэрэгтэй байсан. Тэгж чадсангүй. Арилжааны банк, өөр банк бус санхүүгийн байгууллагыг удирддаг, хариуцлага хүлээлгэдэг хууль эрх зүйн заалт хэрэгтэй.

Б.Эрдэнэсүрэн:

- Мөнгөний нийт урсгал ил тод байх ёстой. Зээл, төслийн мөнгүүд арилжааны банкуудаар дам-жаад алга болдог. Үүнийг болиулахын тулд Хөгжлийн банк байгуулах хэрэгтэй байна.

Ц.Мөнх-Оргил гишүүн:

- Монголбанк Хадгаламж зээлийн хоршооны дампуурлаас сургамж авсан байх. Цаашид ийм байдал арилжааны банкуудад тохиолдохгүй гэх газаргүй. Тиймээс хууль эрх зүйг түргэн боловсруулж өөрчлөх хэрэгтэй байна. Манай банкуудын хувьд зээл олгоход, түүнийг эргүүлж төлөх нь хэт удаан байдаг. Зээлийнхээ хойноос цагдаа шүүх болж байж нэг юм олж авдаг. Зээл өгчихөөд хойноос нь ингэж чирэгдүүлж хөө-цөлдөж байснаас зээл өгөхгүй байвал хамаагүй амар харагддаг. Зээл эргэж төлөгддөг хууль эрх зүйг түргэн өөрчлөх хэрэгтэй. Гишүүд үг хэлж дууссаны дараа санал хураав. Монгол банкнаас оруулж ирсэн баримт бичгийг хэлэлцэх нь зүйтэй гэж хураалгах саналаа УИХ-ын дарга Ц.Нямдоржтомъёолов. Мөнгөний бодлогыг хэлэл-цэхээр боллоо.

Ж.Сандагдорж

Голомт банкийг гүтгэсэн хэргийг эрүүгийн цагдаагийн газраас шалгаж байна

|

Өдрийн Сонин
2008/11/03 - 09:06, Даваа гараг

Монголын банк санхүүгийн салбарт тэргүүлэгч Голомт банкны удирдлагууд 2008 оны аравдугаар сарын 31-ний өдрийн Баасан гарагт хэвлэл мэдээллийн байгууллагад хандаж, сүүлийн үед Монгол Улсын арилжааны банкуудын үйл ажиллагааны талаар худал мэдээлэл, ор үндэслэлгүй цуурхлыг зохион байгуулалттайгаар тарааж, улмаар мессеж болон электрон шуудангаар банкуудын нэр хүндэд халдсан ноцтой гүтгэлгийг явуулж буй нь Монгол Улсын эдийн засгийн аюулгүй байдалд халдаж буй гэмт хэрэг, хорлон сүйтгэх ажиллагаа гэдгийг албан ёсоор хариуцлагатайгаар мэдэгдэв.

Голомт Банк нь Айвенхоу Майнз компанийн хувьцаанаас алдагдал хүлээсэн, Иточу корпорацид их хэмжээний өртэй зэрэг мэдээллүүд нь ор үндэслэлгүй гүтгэлэг бөгөөд эдгээр цуу яриа, зохион байгуулалттай гүтгэлэг тарааж буй этгээдийг Эрүүгийн цагдаагийн газрын холбогдох албанд албан ёсоор мэдэгдээд байгаа ба гэмт этгээдийг ойрын үед олж тогтоон, зохих хуулийн хариуцлага хүлээлгэнэ гэдэгт итгэж байгаагаа банкны удирдлагууд илэрхийллээ.

Хэвлэлийн бага хурлын үеэр Голомт банкны удирдлагууд харилцагчид, ард иргэдэд хандан банкны үйл ажиллагаа хэвийн явагдаж байгаа, цаашид ч тэргүүлэх байр сууриа хадгалж ард иргэд, байгууллагуудын итгэл хүлээсэн банк байх болно гээд "Голомт банк нь Монголбанкны зээлийн үнэлгээгээр дотоодын нийт 16 арилжааны банкнаас нэгдүгээр байранд явж байгаа нь Төв банкны зүгээс Голомт банкны санхүүгийн байдлыг маш сайнаар үнэлж байгаагийн баталгаа юм. Мөн манай банкны нийт өөрийн хөрөнгө 67.7 тэрбум төгрөг, нийт актив 700 тэрбум төгрөг, банкны хөрвөх чадвар 37 хувь, зээл хөрөнгийн харьцаа 65 хувьтай байгаа нь тус банкны санхүүгийн чадварт эргэлзэх зүйлгүйг харуулж байна. Эдгээр амжилт нь Голомт банкны 15 жилийн амжилттай үйл ажиллагааны үр дүнд болсон бөгөөд тус банкны олон зуун мянган харилцагчдын итгэл найдварыг хүлээж байгаагийн бодит илрэл юм" гэж онцлон тэмдэглэхийн зэрэгцээ "Монгол Улсын банк санхүүгийн салбарын нэр хүндэд халдах гэсэн иймэрхүү худал цуурхал, бүдүүлэг гүтгэлэг, аливаа гэмт үйлдэл нь цаашид тэргүүлэгч байр сууриа хэвээр хадгалах манай хамт олны тэмүүлэлд садаа болж чадахгүй" гэж мэдэгдлээ.

Дашрамд хэлэхэд Голомт банкны төлбөрийн чадвар Монголын арилжааны банкуудаас хамгийн өндөр байгаа бөгөөд Монголбанкнаас арилжааны банкуудад тавьдаг шаардлагыг байнга ханган биелүүлж ирсэн ба Голомт банкийг Монгол Улсын банк санхүүгийн зах зээлд нийт актив хөрөнгө, хадгаламжийн хэмжээгээрээ манлайлагч, Монгол Улсын банк санхүүгийн зах зээл дээр үргэлж шинэ бүтээгдэхүүн үйлчилгээг санаачлан нэвтрүүлэгч бөгөөд тогтвортой өсөлттэй, сайн компанийн засаглалтай, санхүү төлбөрийн чадварын өндөр үзүүлэлттэй зэрэг үзүүлэлтээр нь дэлхийд нэр хүндтэй 30 гаруй банк санхүүгийн байгууллагууд, дотоод гадаадын олон төсөл хөтөлбөрүүд сонгон хамтран ажилладаг байна. Голомт банк нь өнөөдөр Монгол Улсын гадаад төлбөр тооцооны 70 хувь, картын төлбөр тооцооны 60 хувийг дангаар гүйцэтгэж, өдөрт дунджаар 150 тэрбум төгрөгийн төлбөр тооцоог гүйцэтгэдэг ажээ.

Д.Дорлигжав: Засгийн газар Монголбанк хоёрын бодлого уялдахгүй байна

|

Өдрийн Сонин
2008/11/03 - 09:54, Даваа гараг

Ардчилсан намын экс Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Д.Дорлигжавтай уулзаж улс төр биш гагцхүү Монголд нүүрлэж болзошгүй байгаа эдийн засгийн хямралын талаар ярилцсанаа толилуулж байна.

- Саяхан Дэлхийн банкнаас Монголбанкны мөнгөний бодлогод онц гэсэн үнэлгээ өгсөн нь нэг л эргэлзээтэй санагдаад байх юм.

- Би тэр хуралд суугаагүй болохоор нарийн учрыг нь мэдэхгүй юм.
Ямар шалгуураар тэгж биднийг сайн байна гэсэн юм бэ бүү мэд.

Юуг нь болж байна, юуг нь болохгүй гэж дүгнэсэн юм бэ, тэрнээс нь зөвхөн сайныг нь авч нэвтрүүлээд сурталчлаад байгаа ч юм билүү мэдэхгүй байна л даа. Өнөөдрийн байдлаар нь бол Монголын мөнгө, санхүүгийн бодлогыг сайн байна гэж хэлэх нь ойлгомжгүй юм. Бодит амьдрал огт өөр байна шүү дээ.

- Тухайлбал, ямар учраас та манай мөнгөний бодлого зөв биш гэж хэлээд байна вэ?

- Хамгийн наад захын жишээ гэхэд өнөөдөр долларын ханш буурчихсан байгаа шүү дээ. Тэрийг нь манай дарга нар "Бид маш сайн бодлого явуулсны хүчинд долларын ханш буурлаа" гэж тайлбарлаж байх юм. Би үүнд үнэхээр гайхаж суулаа. Гэтэл манай улсын валютын нөөц доллараар хадгалагддаг. Тэгээд долларын ханшийг унагачихаад баярлаад байх учир юу байна. Өөрийнхөө халаасанд байгаа хатуу юмыг үнэгүйдүүлчихээд ингэж ярьдаг хүн энэ хорвоо дээр байхгүй шүү дээ. Ер нь тэгээд учир утгагүй унагахдаа гол нь биш зохистой харьцаа гэж байх ёстой. Хамгийн наад зах нь л энэ. Валютын бодлого бас алдагдсан байгаа. Сонин хэвлэлийн мэдээнээс ажиглаад байхад Монголбанк их хэмжээний алт хадгалаад байгаа юм билээ.

- Гэтэл алтны үнэ огцом буурч байгаа шүү дээ...

- Алт цагтаа нэг унц нь 1000 хүрч байхад зарах ёстой байтал зарахгүй хадгалсаар одоо 700 болгочихлоо. Тэгэхээр Монгол Улс одоогоор валютын зөрүүнээс гэхэд л 300-гаад сая долларын алдагдал хүлээчихээд л байгаа хэрэг. Дээрээс нь юмны үнийн өсөлт инфляци байна.

Тэгэхээр мөнгөний бодлого зөв явж байна гэж хэлэх аргагүй. Ийм л байна. Өөрөөр хэлбэл бодлого ярьдаг хүн байхгүй болж. Харин нягтлан бодогчид бол байна аа. Сангийн яам, Монголбанк, Засгийн газрын түвшинд бодлого ярих ёстой хүмүүс нь дандаа нягтлан бодогчид шиг юм ярих болж. "Манай улсын нөөц тэдэн төгрөг байсан. Одоо төд байна." гэх зэргээр нягтлан бодогчийн ярих юмыг ярьсаар удлаа. Гэтэл макро түвшинд бодлого ярих хүн алга.

- Хэрвээ бодлого явуулахгүйгээр энэ янзаараа байгаад байх юм бол манай эдийн засаг ямар хохирол амсах бол. Бас энэ их хямралын үед хэдий хэр хугацаагаар тэсэх вэ?

- Цочмог, цочмог арга хэмжээнүүд аваад тэр нь онолын хувьд зөв боловч тухайн цаг үедээ таарахгүй байна. Цогц нэгдмэл бодлого явуулахгүй болохоор тэр шүү дээ. Тэгэхээр энэ нь улс орныг эдийн засгийн гүнзгий хямрал руу түхэж байна. Жишээ нь юмны үнэ өсөөд инфляци яваад ирмэгц сандраад долларын хүүг унагах бодлого явуулж эхэллээ. Арилжааны банкуудад байршуулж байсан мөнгөө татлаа. Бодлогын хүүгээ нэмлээ. Тэгэхээр арилжааны банкууд зээлийн эх үүсвэргүй болчихлоо. Үүнээс болоод л инфляци нь унаж, валютын ханш нь буурч байгаа байх. Гэхдээ энэ нь өөрөө өөрийнхөө амьсгалах агаарыг үгүй болгохтой адил хэрэг шүү дээ. Ингэснээр эдийн засаг нь зогсоход хүрнэ. Түүнээ дагаад бүх бизнес зогсох нь. Доллар нь унасан болохоор гаднаас юм худалдан авах шаардлага байхгүй. Шаардлага байхгүй болохоор долларын хэрэгцээ байхгүй. Энэ мэтээр хямралаа давах гэж хэт цочир, бодлогогүй арга хэмжээ авснаас эдийн засгаа өөрсдөө боомилж байгаа хэрэг. Ер нь тэгээд манай дарга нар Монголбанк, Засгийн газар хоёрын хамтын ажиллагааны зарчмыг ойлгохгүй байна.

Энэ хоёр хоёр тийшээ зөрж ажиллах ёстой юм шүү дээ. Зэрэг алхах учиргүй. Нэг нь хойшоо алхаж байхад нөгөө нь урагшаа алхаж байх учиртай. Ийм байж гэмээнэ Засгийн газар Монголбанк хоёрын хамтын ажиллагааны уялдаа хангагддаг. Өөрөөр хэлбэл Засгийн газар зарлагаа ихэсгээд үрэлгэн байгаад инфляцид нөлөөлөх хандлагатай болоод ирвэл Монголбанк жолоог нь татдаг байх ёстой. Инфляци ихэдлээ гээд Засгийн газар хөрөнгөө хянаад санхүүгийн хатуу бодлого явуулаад эхлэх юм бол Монголбанк бизнесийг дэмжиж харин ч уян хатан бодлого явуулдаг байх учиртай. Ингэж байж Монгол Улсын эдийн засгийг авч явдаг. Гэтэл одоо нэг бол хоёулаа урагшаа зүтгээд нэг бол хоёулаа зогсчихоод байна. Энэ бол аюултай. Учир нь дэлхий нийтийн эдийн засгийн хямрал, дотоодын урагшгүй бодлогын уршиг хоёр нийлэх юм бол дорхноо хөмөрнө. Эцсийн дүнд ард түмэн л хохирно. 1996 оноос хойш өнөөг хүртэл арван хэдэн жил оролдож байж арилжааны банкны хүүг арай гэж буулгаж эхэлж байсан юм шүү дээ. Гэтэл одоо үүнийгээ алдчихлаа. Энэ бол том хохирол. Юугаар ч нөхөхийн аргагүй гарз. Буцааж тогтворжуулж буулгана гэдэг асар хүнд.

- Эдийн засгийн тэр аюул ямар хэлбэрээр яаж нүүрлэх вэ. Хүн бүр эдийн засагч биш болохоор хий дэмий л хадгаламжаа татахыг оролдож байна. Гэтэл тэр мөнгийг нь банкууд дор нь гаргаад өгчихөж бас чадахгүй байна?

- Аюул ингэж ирнэ гэж хүмүүсийг айлгах хэрэггүй. Ирэхээ хүрвэл янз бүрээр л ирнэ. Би бол макро түвшинд л ярьж байна шүү дээ. Эдийн засгийн гол гол үзүүлэлтүүдийг л ярина уу гэхээс хүмүүсийг айлгаж цочоож сэтгэлээр унагах хэрэггүй. Тэгэхээр макро түвшинд аюул нүүрлэвэл ажилгүйдэл ихэснэ, хөрөнгө оруулалт зогсоно, эдийн засгийн чадавхи доройтно, мөнгөний ханш унана. Ийм л аюул ирэх гээд байна. Гэтэл бидний зорилго бол байнгын өсөлттэй тогтвортой эдийн засаг шүү дээ. Банкны арилжааны зээлийн хүү байнга буурч байх зорилготой байсан. Хүмүүсээ байнга ажилтай байлгах хэрэгтэй. Гэтэл одоо бүх юм эсрэг болох нь байна. Тухайлбал та нэг компанийн захирал байлаа гэж саная. Гэтэл долларын ханш унаснаас болж өмнө нь 100 доллараар нэг хүнд цалин тавьдаг байсан бол одоо 130 доллараар тавина. Ингэснээр дотоодын үйлдвэрлэгчдийн өрсөлдөх чадвар буурна. Дампуурах зам руугаа явж байна гэсэн үг. Тиймээс гадаад худалдаанд явж байгаа валютын ханшийг хэт унагах, өсгөх нь осолтой. Ингэж унагаж болдоггүй юм.

- Ардчилсан нам ийм хямрал айсуй гэдгийг өмнө нь сануулж байсан шиг санагдах юм. Тэр үед Монголбанкинд загнуулаад л өнгөрсөн байх аа?

- Жилийн өмнө шиг санаж байна. Ерөнхийлөгчтэй намуудын төлөөлөл уулзаж хамгийн их санаа зовоож байгаа асуудлуудын талаар ярилцсан юм. Тэр үед манай нам "Жил гаруйн дараа валютын ханш унах нь ээ. Санхүүгийн бодлого чинь буруу байна. Монголбанк, Засгийн газрын хоорондын бодлого чинь уялдахгүй байна. Авч байгаа арга хэмжээ чинь буруу. Улсын төсвийг батлахдаа яаран сандран хам хум баталж байна. Гэтэл энэ чинь бүтэн жилдээ улсын эдийн засаг ямар байхын хувь заяаг шийдэж баталж байгаа хэрэг. Бодлогогүй алхмын чинь хариуд хямрал нүүрлэх нь ээ. Ирэх намар эдийн засаг хямрах нь" гэж хэлсэн. Үзмэрч тааварчдаа тэгж хэлээгүй. Тэдний үйл ажиллагааны алдаатай бодлогыг л шүүмжилсэн. Шүүмжлэх ч юу байхав дээ, сануулсан юм. Хэрвээ одоо та бүхэн санаж байгаа бол Монголбанк үүний хариуд асар том мэдэгдэл гаргасан. Ардчилсан нам худал цуу тарааж байна. Манай бодлого зөв байгаа. Бид сайн ажиллаж байна гэсэн. Гэтэл одоо ямар байна.

- Дарга нар маань хямралаас гарахын тулд явуулах бодлого боловсруулахад мэдлэг боловсрол нь хүрэхгүй байна уу. Арай ч албаар ийм буруу бодлого явуулна гэж байхгүй биз дээ?

- Мэдээж ажил хариуцаж байж тэрийгээ унагая гэж боддог хүн байхгүй байх гэж найдаж байна. Авч байгаа арга хэмжээнээс нь ажаад байхад юу хийхээ л мэдэхгүй байх шиг байна. Би түрүүнд хэлсэн дээ. Засгийн газар Монгол банк хоёрын алхаа нийлээд байна. Уг нь зөрж алхах учиртай юм. Гурван тамир гэж гоё вальс байдаг шүү дээ. Харахад зөрж алхаад байгаа юм шиг атлаа хичнээн гоё эвсэг уран бүжиг билээ. Яг л тийм байх ёстой.

- Бодлогыг зохицуулах эрх үүрэг нь хэнд нь бий вэ. Засгийн газар уу, Монголбанк уу?

- Аль аль нь. Жишээлбэл Монголбанк багц санал тавих ёстой. Засгийн газар ч мөн адил өөдөөс нь сөргүүлж тавих хэрэгтэй. Тэгээд хоорондоо мэргэжлийн түвшинд ярилцаж зөвшилцөж байж хэрэгжүүлэх ёстой. Тиймээс Сангийн яам, Монголбанк ч тэр Засгийн газрын тэргүүн ч адилхан л ажиллаж санаа тавих хэрэгтэй л дээ.

- Сангийн сайд бол "бүх юм окей" л гээд байгаа шүү дээ. Монголбанкны ерөнхийлөгч ч мөн адил. Эсвэл тэд зүгээр л ингэж хэлэх ёстой юу?

- Яахав дээ, тэр том хүмүүс болж бүтэхгүй байна гээд хэлчихвэл хөл толгой нь олдохгүй юм болно шүү дээ. Зөв арга хэмжээ авах юм бол хямралыг даван туулж эдийн засгаа аварч болох л юм. Гэхдээ нөхдүүдийн ярьж байгаагаар бол надад нэг л итгэл төрөхгүй байна.

- Яагаад?

- Жишээлбэл төсвийн хатуу бодлого явуулна гэж байна. Яахав энэ нь нэг талаас байж болох л асуудал. Нөгөө талаас үрэлгэн зардал. Гэхдээ эдийн засгаа унгачихгүйн тулд нэмүү өртөг бүтээх хөрөнгө оруулалтыг зогсоож болохгүй. Монгол Улсын мөнгөний бодлого бол цаашдаа нэмүү өртөг бүтээх ажлын байр бий болгох зүйлд хичнээн өртөг гаргасан ч эдийн засагт сөрөг нөлөө үзүүлдэггүй. Гэтэл гаргасан мөнгөөр нь амаа арчаад хаядаг цаас худалдаж аваад хаяад байх юм бол жинхэнэ мөнгөний нийлүүлэлт ихэссэнээс болж инфляци явагдах суурь болно. Тийм учраас Сангийн яам бол ямар юман дээр хатуу бодлого явуулах уу, ямар зүйлд уян хатан байх вэ гэдгээ тодорхойлох хэрэгтэй. Гэтэл энэ нь харагдахгүй байна.

- Гэхдээ Сангийн яам танай намынх шүү дээ. Та УИХ дахь бүлгээрээ дамжуулаад ч юмуу Сангийн сайдад сануулах сигнал өгч болно биз дээ?

- Бид хоёрын энэ ярилцлагыг ч тэрний нэг хэлбэр гэж ойлгож болно. Холбогдох хүмүүс нь уншаасай. Ер нь Монгол орны эдийн засаг бол Монголбанк Засгийн газартай холбоотой дотоодын хүндрэлээс гадна дэлхийн санхүүгийн хямралыг дагаж нэлээд том хохирол бас амсч байх шиг байна. Өөрөөр хэлбэл манай хувийн хэвшлийнхэн бол гадаад хөрөнгийн зах зээл дээр ажиллаж байсан. Гэтэл дэлхий нийтийн хямралаас болоод нэлээн хохирол амссан тухай мэдээлэл надад жишээ нь бий. Монголбанк, Сангийн яам хамтарсан томоохон уулзалтуудыг хийх хэрэгтэй. Шаардлагатай бол хаалттай хийх ёстой. Засгийн газар туслах хэрэгтэй. Учиргүй мөнгө тараахдаа биш. Нөлөө үзүүлж болно шүү дээ. Тэгэхээр гадаад дотоод эдийн засгийн холбоотой асуудлуудаа ний нуугүй ярилцаж хамтарч ажиллаж байж энэ хямралыг даван туулах хэрэгтэй.

Л.Мөнхбаясгалан

Р.Амаржаргал: Монголд хариуцлага тооцдог тогтолцоо байгаа юм уу

|

Өдрийн Сонин
2008/10/13 - 09:00, Даваа гараг

УИХ-ын гишүүн Р.Амаржаргалтай ярилцлаа.

- Монголбанк ирэх жил инфляцийг 12 хувь болгоно гэсэн. Энэ боломжтой юу.

- Үүнийг чинь Монголбанк л мэднэ шүү дээ.

- Та өөрөө УИХ-ын гишүүн, эдийн засагч хүний хувьд юу гэж үзэж байна вэ?

- Макро эдийн засгийн үүднээс аваад үзэх юм бол үзүүлэлтүүд бол нэг их сайн биш байгаа. Инфляц өөрөө үнийн дүнгээрээ 34.5 болчихоод байна. Энэ бол тодорхойлолтоороо муу үзүүлэлт шүү дээ. Монгол Улсын Засгийн газраас явуулж байгаа үйл ажиллагаанд ард иргэд болон зах зээл өөрөө дүн тавьчихаж байгаа байхгүй юу. Тавыг онц, хоёрыг муу гээд үзэх юм бол үндсэндээ муу болоод явчихаж байгаа хэрэг. Би бол макро эдийн засгийн үүднээс нь ярьж байгаа юм шүү дээ. Монголбанк, Засгийн газраас явуулж байгаа үйл ажиллагаанд миний хувьд бол хасах хоёр тавьчихлаа даа гэж ойлголоо. Одоогийн байдлаар бол улсын төсөв алдагдалтай гараад эхэлж байна. Дээрээс нь арилжааны банкуудын үйл ажиллагаа багагүй анхаарал татаад эхэлж. Мөн үл хөдлөх хөрөнгийн зах зээл дээр байдал маш түгшүүртэй болоод эхэллээ. Хамгийн наад зах нь үл хөдлөх хөрөнгөд зориулсан зээлийн эх үүсвэр алдагдаад эхэлсэн гээд олон зүйл бий.

Энэ чинь макро эдийн засгийн үүднээсээ болохгүй байна л гэсэн дохио. Энэ мэт чиг хандлагыг тодорхойлоод эхэлж байгаа учраас яг цаг үедээ тохирсон зүйлийг авч үзэх хэрэгтэй. Нөгөө талаар дэлхийн түүхий эдийн зах зээл дээр байдал ямар байгаа билээ. Дэлхийн хөрөнгийн зах зээл дээр хямрал бий болчихлоо. Тэгэхээр гадаадаас ирж байгаа тэр дохио гээд макро эдийн засгийн уялдаа холбоог нь авч үзэх нь зүйтэй. Ерөнхийдөө байдал нэг ийм л байна даа.

- Энэ байдлаас гарах боломж байгаа юу. Жишээ нь Засгийн газар төсвийг хумих тухай яриад, ямаанд 30 тэрбум төгрөгийг гаргалаа. Энэ чинь төсвийг хумих бодлоготойгоо хэр нийцэж байна вэ?

- Үгүй яахав дээ. Аман дээрээ нэг зүйлийг яриад ажил дээрээ өөр шийдвэр гаргадаг гэдэг нь харагдаж байна л даа. Макро эдийн засгийн байдал ийм түвшинд хүрсэнд Засгийн газар ч буруутай. Нөгөө талаар энэхүү бурууг УИХ өөрөө хүлээх хэрэгтэй юм. Энэ 76 гишүүн бол өөрсдөө хариуцлага хүлээх ёстой гэж би боддог. Яах гэж хэрэгтэй хэрэггүй амлалтууд өгсөн юм, яах гэж болох болохгүй заалтуудыг хийж өгсөн юм. Тийм биз дээ. УИХ, Засгийн газар яг улс орны эрх ашгийн үүднээс асуудлыг авч үзэж байна уу гэхэд учир дутагдал байна.

Тэр хэмжээндээ эдийн засгийн шийдвэр гаргаж чадаж байна уу гэдэг нь ч тодорхой бус байна. Нэг нь үнэ нэмдэг, нөгөө нь барих гэж оролддог худлаа зүйл байна. Нөгөө талаар зах зээлд төрийн оролцоо арай л их байна гэж би эдийн засагчийн хувиар хэлж байна. Өнөөдөр нэг буруу зүйл хийхэд нэг хувь хүн ч юм уу албан байгууллагыг буруутгах гээд байдаг. Гэтэл УИХ өөрөө шийдвэр гаргадаг гээд болохгүй асуудал байна шүү. Чухам өөрийгөө хаана нь тавьж байна гэдэг бол яригдах л ёстой асуудал. Улс орны эрх ашгийг хамгаалсан зүйл байна уу үгүй юу, тэр хүрээндээ эдийн засгийн бодлогын шийдвэр гаргах хэмжээний байна уу, үгүй юу гээд ярьж болно. Сая төсөв хэлэлцэхдээ бие бие рүүгээ чихээд л байна. Түүний ар дээр өөрсдөө айгаад байгаа байхгүй юу. Айх юм байхгүй биз дээ. Нэгэнт өөрсдөө хэлэлцэж шийдчихээд тийм үү.

- Өргөн хэрэглээний барааны үнэ гээд л бусад зүйлийн үнэ өсөхөөр л Засгийн газар мөнгө гаргадаг боллоо.

- Явуулж байгаа бодлогынх нь хүрээг аваад үзэхэд юмных нь үнэ өсөөд байдаг, эргэлтийнх нь хөрөнгө байдаггүй. Бодитой эх үүсвэр мөнгөний бодлого хийгээд эдийн засгийн бодлого нь харагдахгүй байна. Энэ нь эцэстээ явж явж өнөөх жижиг, дунд үйлдвэр явуулж байгаа хүмүүсийн хаалгыг нь хаалгах нэгэн үндэс болж байна. Тэр объектоо хаах, дампууруулах, тийм л юм руу энэ бодлого чинь түлхээд байна шүү.

- Монголбанкнаас явуулж байгаа бодлогыг та эдийн засагчийн хувьд юу гэж үзэж байна вэ?

- Монголбанкны өнөөдрийн явуулж байгаа бодлого бол цаг хугацааны хувьд ерөнхийдөө оройтсон бодлого. Одоо авч байгаа арга хэмжээнүүдийг өнгөрсөн оны сүүлчээр шийдэх ёстой байсан гэж би хувьдаа ойлгож байна. Нөгөө талаар өнөөдөр явж байгаа бодлогуудаа Монголбанк эдийн засгийн хүрээндээ бүрэн хүргэж чадахгүй байна. Тэд тэндээ л нэг юм хийгээд байгааг Сангийн яам нь ч мэдэхгүй, УИХ нь ч мэдэхгүй юм. Магадгүй энэ бол С.Баярцогтын онцгой анхаарах ёстой зүйл байх аа гэж бодох юм.

- МАХН-ын Эдийн засгийн бодлого нь зах зээлийн эдийн засаг уу, үгүй юу гэдэг дээр маргаж байна.

- Чухам эдийн засгийн бодлого нь хаана юу байгааг би тэдний өмнөөс хэлэх эрх надад байхгүй. Ер нь зүгээр өөрсдийнх зүгээс, өөрсдийнх нь хүмүүс тайлбарлана биз.

- Монголбанкны ерөнхийлөгч Батсүх ирэх жил инфляцийг 12 хувьтай байлгахад чухам юу хэрэгтэй байна вэ гэхэд миний энэ бодлогыг хэл амгүйгээр УИХ батлаад өгчих юм бол яг 12 хувьтай байлгана гэж яриад байна?

- Ямар ч байсан УИХ-ын Эдийн засгийн байнгын хороонд ороод ирчихсэн байгаа. Тиймээс УИХ батлах үүрэгтэй. Түүнийг батлах явцад ямар ямар төлөвлөгөө хэрэгжүүлж байгаа юм. Завсарт нь ямар бодлого орж байгаа юм гэсэн зүйлүүд тодорхой болно доо.

- Монголбанк өнгөрсөн онд инфляцийг нэг оронтой тоонд барина гэж байсан. Одоо 35 хувьтай болсон байна. Үүнд УИХ ямар нэгэн хариуцлага тооцох уу?

- Ер нь Монголд хариуцлага тооцдог тогтолцоо байгаа юм уу.

Х.Баттөгс